Słownik POLSKO-ŚLĄSKI

SŁOWNIK POLSKO-ŚLĄSKI 

 

A

  • abcalować– spłacać ( abzahlen)
  • abcybilder, abcybinder, abcyjbilder– kalkomania ( Abziehbilder)
  • abecodlorz– abecadło
  • abfal– odpad ( der Abfall)
  • abkracer– żelazna wycieraczka do obuwia ( der Abkratzer)
  • abo– albo
  • abraham– pięćdziesiąte urodziny
  • abrewjacyjo– skrót
  • abrychta– temperówka ( abrichten)
  • abszicfajer– impreza pożegnalna ( die Abschiedsfeier)
  • abszlag– odmowa ( abschlagen)
  • absztychować– wspominać
  • absztyfikant– kawaler, zalotnik
  • abzac– obcas ( der Absatz)
  • abzynder– nadawca ( der Absender)
  • achtelka, achtla, achtlik– 1/8 litra
  • administracyjo– administracja
  • adresa– adres
  • adwenta– adwent (ŚC)
  • adwynt– adwent
  • afa– małpa ( der Affe)
  • agac– akacja ( Akazie)
  • agacowy– akacjowy
  • ajchel, ajchla– żołądź ( die Eichel)
  • ajerkuchy– naleśniki ( der Eierkuchen)
  • aji– nawet, również (ŚC)
  • ajlauf– lane ciasto, lane kluski
  • ajmer– wiadro ( der Eimer)
  • ajnbruch– włamanie ( der Einbruch)
  • ajnbryna– zasmażka ( die Einbrennen)
  • ajncla– kawalerka, mieszkanie jednopokojowe, małe pomieszczenie ( einzel-)
  • ajndruk– wrażenie ( der Eindruck)
  • ajnfachowy(GŚ), ańfachowy (ZL) – byle jaki, zwykły ( einfach)
  • ajnfal– pomysł ( der Einfall)
  • ajnfart– wjazd na teren posesji ( die Einfahrt)
  • ajnlagować– pasować, nadawać się
  • ajnlasfarba– farba podkładowa
  • ajnlauf(ajlauf (ZL)) – lane kluski (danie) ( der Einlauf)
  • ajntopf– obiad jednodaniowy, pierwsze danie ( der Eintopf)
  • ajntryt– bilet wstępu ( der Eintritt)
  • ajza– złomnica, skup złomu ( die alten Eisen)
  • ajzynbaniok– kolejarz ( der Eisenbahner)
  • ajzynblat– brzeszczot
  • ajzynzyjga– piłka do metalu ( die Eisensäge)
  • aktyntasza, aktentasza– aktówka ( die Aktentasche)
  • akuratny– dokładny
  • al– węgorz ( der Aal)
  • ale– uniwersalny wyraz kończący zdanie ( zwroty śląskie)
  • alkon– alkoholik
  • Altrajch– teren Zagłębia Dąbrowskiego (pochodzi z czasu II wojny świat.) ( das Altreich)
  • ała– miejsce bolesne ( zwroty śląskie), mieć ała – być chorym na umyśle (ZL)
  • aussztojer, ałsztojer– wyprawka ślubna ( die Aussteuer)
  • amajza– mrówka ( die Ameise)
  • amolet– pierścionek
  • amolety(ŚC) – pszenne placki podobne do naleśników,
  • amolok– cukierek miętowy
  • amt– urząd ( das Amt)
  • amtować– urzędować
  • ancug– garnitur ( der Anzug)
  • ancajgować– oskarżać ( anzeigen)
  • anong– wiedza ( die Ahnung)
  • angrajfować– atakować ( angreifen)
  • angrif– atak, szturm ( der Angriff)
  • angyjber– mądrala, cwaniak ( der Angeber)
  • ankrować(hankrować) – umacniać pękający budynek przy pomocy śrub i prętów ( der Anker)
  • anlygować– przymierzać
  • anszleger– nastawiacz przy windzie kopalnianej ( der Anschläger)
  • antrag– wniosek, podanie, prośba ( der Antrag)
  • antryj– przedpokój ( entrée)
  • apetitsznita– kanapki z jedną warstwą chleba podawane jako przystawka
  • apliuzina, apluzina– pomarańcza ( die Apfelsine)
  • aport, aptryt, apryt– ubikacja
  • aprikoza– morela ( die Aprikose)
  • aprymować się– dać zrobić sobie zdjęcie
  • apryt, aptryt → aport
  • aptyka– apteka
  • Araber– Arab
  • arbajciok, arbajtancug– kombinezon roboczy ( der Arbeitsanzug)
  • arbaje, arbajty– ubranie robocze
  • arch– arkusz (ŚC)
  • armijo– armia
  • artikel– artykuł ( der Artikel)
  • asić sie– imponować, przechwalać się
  • asjetka– miseczka
  • asta– gałąź ( der Ast)
  • asza– popiół ( die Asche)
  • aszok– popielnik ( der Ascher)
  • aszynbecher– popielniczka ( der Aschenbecher)
  • aspóń– chociaż, przynajmniej (ŚC)
  • atoli– ale
  • aufrygować– wykłócać się ( aufregen)
  • auftrag– zadanie ( der Auftrag)
  • aus– aut (w sporcie) ( aus)
  • ausgus, ausgust– zlew ( der Ausguss)
  • ausgybikst– uciekł, wyrwał się ( ausgebüchst)
  • auslynder– obcokrajowiec, cudzoziemiec ( der Ausländer)
  • auspuff– rura wydechowa (w samochodzie, motocyklu) ( der Auspuff)
  • auszlag– przyszcz, wysypka ( der Ausschlag)
  • ausztojer– wiano, wyprawka ślubna ( die Aussteuer)
  • auto– auto, samochód ( das Auto)
  • autobana– autostrada ( die Autobahn)

B

  • baba – kobieta, żona
  • babówka – babka drożdżowa
  • babrać się – brudzić się
  • babuć – wieprzek (GŚ), prosiak, świnia (ŚC)
  • bachnońć – upaść,ukraść
  • bachraty – gruby
  • bacza – baca (ŚC)
  • badenduch – ręcznik kąpielowy (niem. das Badetuch)
  • badki, badyje – kąpielówki, zob. batki
  • badować – kąpać (niem. baden)
  • badyhala, badehala – łaźnia, basen
  • badymajster, bademajster – ratownik (na kąpielisku) (niem. die Bademeister)
  • badywana, badewana – wanna (niem. die Badewanne)
  • baja – wagary
  • bajać – opowiadać bajki, zmyślać
  • Bajerok – Bawarczyk (niem. der Bayer)
  • bajgel – joker (karta)
  • bajlaga – plaster wędliny (niem. die Beilage – dodatek do jedzenia)
  • bajonet – bagnet (niem. das Bajonett)
  • bajscanga – obcęgi, kleszcze (niem. der Beißzange)
  • bajslować – organizować
  • bajsnąć, bajsnouć, bajsnońć – ugryźć (niem. beissen)
  • bajszpil – przykład (niem. das Beispiel)
  • bajtel, bajtle – chłopak, dziecko, dzieci (małe)
  • bajtlik, bojtlik, gelttasza – portfel
  • bajzel – bałagan
  • bajzyga – wyrzynarka (piła do drewna)
  • bakać – palić (odnośnie wyrobów tytoniowych)
  • baksztuba – piekarnia (z niem. die Backstube)
  • bal, bala – 1. piłka do gry, zabawy (niem. der Ball); 2. z prasowana w kostke, słoma, siano, [ z presować na bale ]
  • balek – 1. okrągły kawałek drzewa, stempel na kopalni 2. określenie na belę materiału, papieru, itp.
  • balkan – kolej wąskotorowa łącząca Katowickie dzielnice: Giszowiec i Nikiszowiec
  • baloniok – fura na oponach z samochodu (z powietrzem) (ZL)
  • bałamoncić, bamoncić – 1. zawracać głowę, 2. zwodzić
  • bałplac – działka budowlana (niem. der Bauplatz)
  • bamber – bogaty gospodarz, rolnik
  • bambetel – łóżko
  • bambetle – graty
  • bambylać – chwiać, kołysać
  • bambylok – hamak
  • bamontny – półprzytomny
  • bana – tramwaj (niem. die Strassenbahn)
  • banhof – dworzec kolejowy (niem. der Bahnhof)
  • bania – dynia
  • baniok- zbiornik na wodę
  • baniorz – kolejarz
  • bank – ławka (niem. die (Sitz-), (Park-) Bank)
  • banka – tramwaj
  • banować – żałować (ŚC)
  • bachraty – z wydatnym brzuchem
  • barzi, barzyj – bardziej
  • bas, basetlok – obfity brzuch
  • basok – człowiek otyły, z dużym brzuchem (pogard.) (ZL)
  • basztard – mieszaniec Ślązak z inną narodowością.
  • batki, badki – majtki, kąpielówki (badyje), spodenki
  • baukunszt – architektura (niem. die Baukunst)
  • baumajster – architekt (niem. der Baumeister)
  • baumwola, bawołna – bawełna (niem. die Baumwolle)
  • bażoły – teren podmokły, bagno, szuwary
  • bebech – obfity brzuch
  • bebechy – wnętrzności
  • beblać – gadać głupoty
  • bebok – potwór
  • bebok, babok (ZL) – nie istniejący zły stwór, którym straszy się dzieci (zob. zwroty śląskie)
  • becyrk – obszar (niem. der Bezirk)
  • beczeć – płakać
  • beker – podziemna kolej na kopalni
  • bela – 1. beczkowóz (ZL), 2. srogi hasiok (duży kontener na śmieci) (zbt)
  • bele kaj – byle gdzie
  • belontać – mieszać (o płynach)
  • belować – prasować (słomę, siano) w formę walca (ZL)
  • belowanie – wzdęcie (ZL)
  • beluwa, belówa – beczkowóz do opróżniania szamba, także zawartość szamba lub zanieczyszczona rzeka, ściek (zob. zwroty śląskie)
  • bera – anegdota, dowcip, bery – zmyślona opowieść
  • berać – opowiadać bajki lub wspomnienia (zob. zwroty śląskie)
  • beremonty – głupoty np. mieć coś głupiego na myśli (ZL)
  • berga – duży kamień (berga wonglo) duży kawał węgla (wysypisko kamieni)
  • bergmon – górnik patrz też grubiorz
  • bestyjo, berdyjo – bestia (niem. die Bestie)
  • beszong – inaczej rant, rów (niem. die Böschung)
  • beszong, beszung – nasyp kolejowy
  • betka – grzyb (dotyczy niejadalnych z blaszkami u spodu)
  • betlować – wyłudzać, sępić
  • betlyjka – szopka, stajenka na święta
  • bety – bagaż, ekwipunek
  • bez – przez, w przyszłości (bez rok = w przyszłym roku)
  • bezkurcyja – nicpoń, bestia (zwierzę, przynoszące tylko szkody)
  • bezma, bezmaś – podobno, rzekomo, prawdopodobnie
  • bezmała – ponoć, podobno, rzekomo, prawdopodobnie (rr)
  • bezto – przez to
  • beztuż – przez to, dlatego
  • bezuch – odwiedziny (niem. der Besuch)
  • bibersztola – mundur górniczy
  • Biblijo – Biblia
  • bier – bierz, weź, zabierz
  • bifyj, bifej – zob. byfyj
  • bigel, bigiel – 1. wieszak; 2. pantograf
  • bigelbret – deska do prasowania (niem. das Bügelbrett)
  • biglosko – żelazko
  • biglować – prasować (niem. bügeln)
  • biksa – puszka (samochód Syrena)
  • bina – pszczoła (niem. die Biene)
  • binda – bandaż (niem. die Binde)
  • binder – krawat
  • bindować – bandażować
  • bishalter – biustonosz (niem. der Büstenhalter)
  • biyr – piwo (niem. das Bier)
  • bizantyja – awanturnica (ŚC)
  • blaj, blajsztift, blajszifta – ołów, ołówek (niem. der Bleistift)
  • blajkuli – długopis
  • blajzucht – anemia
  • blank – całkiem, zupełnie, pusty, czysty
  • blat – górna część stołu
  • blaubera – jagoda, ostrężyna (niem. der Blaubeere - czarna jagoda)
  • blaupałza – kalka
  • blaza – pęcherz, odcisk
  • blic – błyskawica (niem. der Blitz)
  • blicablajter – piorunochron (niem. der Blitzableiter)
  • blindzić, blyndzić, blyńdzić – razić (światło), bić po oczach (intensywny kolor) (niem. blenden)
  • bloblik – cukierek, landrynka
  • blomba – plomba
  • blumkol, blumkola – kalafior (niem. der Blumenkohl)
  • blumnwaza – wazon (niem. die Blumenwase)
  • blumsztynder – kwietnik (niem. der Blumenständer)
  • blyndować, blindować – świecić w oczy (po oczach)
  • błecha – pchła
  • błeszka – pchła (ŚC)
  • błozen – błazen
  • bobok – duch, potwór
  • boczoń – bocian, ktoś obrażony ('boczy się')
  • boga – arkusz (niem. der Bogen)
  • bojki – bajki
  • bojtel, bojtlik – worek, portfel
  • bolok, bolawe – siniec, miejsce bolesne od uderzenia; zob. ała
  • bombel – pompon (ZL)
  • bombon – cukierek (niem. der lub das Bombon)
  • bómbón – cukierek (ŚC)
  • bonclok – kamionkowe naczynie do kiszonej kapusty lub ogórków, zob. bunclok
  • bonda – kurtka (zrr)
  • bonkawa – kawa parzona (napój) (ZL)
  • bontek – rozporek (zrr)
  • bormaszyna – wiertarka pneumatyczna (niem. die Bohrmaschine)
  • borok – biedak, nieudacznik, nieborak
  • borsztajn – krawężnik (niem. der Bordstein)
  • bozen – błazen, niy rób mje za bozna – nie nabieraj mnie, nie rób ze mnie głupiego
  • branda – ognisko, zob. fojera
  • branny – koń maści brunatnej (ŚC)
  • bratherinigi – śledzie opiekane, zazwyczaj w zalewie octowej
  • bratkartofle – kartofle smażone na patelni (niem. die Bratkartoffeln)
  • bratruła, bratrura – piekarnik (niem. die Bratröhle)
  • brauza – kwaśny napój gazowany, prysznic
  • brecha – łom, gruba deska (decha)
  • breweryjo – awantura
  • breweryjok – awanturnik
  • brifa – gołąb pocztowy
  • brifkastla – skrzynka na listy
  • briftasza – portfel (zbt, ztg), teczka na dokumenty (zp, ŚO) (ZL)
  • briftreger, briftriger, briftryjger – listonosz
  • brot – chleb
  • brołtzupa, brułzupa, wodzionka – wodzionka – chleb zalany wrzątkiem
  • brotbiksa – pojemnik na chleb
  • bruch – przepuklina (zrr) (ZL)
  • bruclik – kamizelka góralska (ŚC)
  • brunotny, bury – brązowy
  • brusić – ostrzyć (noże, kosy itd.)
  • bruzda – skiba (ZL)
  • bryle, brele – okulary
  • brylok – okularnik
  • bryna – denaturat
  • brynol, bryniol – 1. denaturat, spirytus 2. pijak
  • brzerzasty – białobrzegi (ŚC)
  • brzidok – brzydal (ŚC)
  • brzim – modrzew
  • buc – ktoś kto jest marudny
  • buchać – uderzać, machać (ŚC)
  • buczeć – przezywać na kogoś
  • buczek – 1. syrena do sygnalizacji dźwiękowej, 2. ktoś kto płacze lub zrzędzi
  • budunek – zabezpieczenie stropu w kopalni
  • bulić – 1. burzyć, 2. płacić, 3. przewracać(się)
  • bulytka – końskie gówno
  • buła – opuchlizna, ale mosz buła,ale masz guza
  • bumela, bumelka – wagary, ucieczka (np. z pracy)
  • bunclok, bonclok (ZL) – kamionkowe naczynie (np. do kiszenia kapusty). Nazwa pochodzi od miasta Bunzlau (dziś Bolesławiec), gdzie wynaleziono ten rodzaj (kwasoodpornej) kamionki.
  • burzyć – dobijać się, stukać, uderzać (ŚC)
  • byamter – urzędnik
  • byda – będę
  • bydli – wołowy (produkt spożywczy) (ZL)
  • byfyj (zrr) (ZL), bifej (ztg), bifyj, befyj – kredens
  • byrna, birna – żarówka
  • bysztek – sztućce
  • Bytům, Bytůń (ZL) – Bytom
  • byzuch – odwiedziny
  • bżitfa – brzytwa

 

 

C-

  • cajtung – gazeta
  • canbyszta – szczotka do zębów
  • capać – dyszeć
  • capić – śmierdzieć
  • capnońć – złapać
  • cechować – zaznaczać (w budownictwie np. miejsce na dziurę w ścianie)
  • celta – namiot
  • cepel – cysterna ( (ZL) etymologicznie od CPN)
  • cepelin (ZL) – sterowiec
  • cera – córka
  • ceski – moneta dziesięciogroszowa (zob. zwroty śląskie)
  • cesta – droga (ŚC)
  • chabazie, chabezie – gałęzie, krzaki
  • chabić – kraść
  • chabnąć – ukraść, zwędzić
  • chaby – iść na chaby – iść kraść
  • chachar, chachor – 1. łobuz, chuligan 2. pijak (ZL)
  • chachmęcić – prowadzić lewe interesy, kombinować
  • chachnąć – uderzyć
  • chadra – szmata
  • chadziaj – 1. śmieć, niechluj (ZL) , 2. dziad , 3. nazywano tak również ludność napływową, która przybyła na ziemie śląskie zza Buga po II wojnie światowej
  • chaja – zob. haja
  • chajtnąć się, chajtnyć sie – ożenić się, wyjść za mąż
  • chałpa – dom
  • cham – skąpiec
  • chamera – chmura
  • chamić się – być skąpym
  • chańdowny – stary
  • chapol – skąpiec
  • charatać – 1. ciężko pracować; 2. pocharatać się – zranić się
  • charboł – but (zwyczaj stary, ciężki lub zniszczony męski but)
  • charczeć – chrapać
  • charkać – smarkać, pluć
  • charlać – kaszleć
  • chasa – czeladź, służba rolna (ŚC)
  • chasiok – śmietnik
  • chechlać – nieumiejętnie ciąć drzewo lub materiał drewniany/metalowy
  • cherlok – słabeusz, osoba chorowita
  • chichrać się – śmiać się
  • chlać – pić (alkohol)
  • chladać – szukać (ŚC)
  • chnet – za niedługo, niebawem
  • choby – jakby, jak
  • chop – mężczyzna, mąż
  • chrobok – robak, owad
  • chropawka – kuropatwa
  • chrostok – ropucha
  • chudko – prędko
  • chudobny – biedny (ŚC)
  • chycić, chytać – chwycić, chwytać
  • chyrpa – brzydka kobieta
  • chyrtoń – gardło, krtań
  • chyży – szybki
  • ciaciać (ZL) – upiększać, zbyt delikatnie postępować z kimś lub czymś
  • ciaciany – ładny
  • ciamrać – zjadać
  • ciapkapusta – ciapkapusta, kapusta z kartoflami (danie obiadowe)
  • ciaplaty – błotnisty
  • ciapnąć – upaść, energicznie siąść
  • ciapryka, ciaplyta – błoto, wszelki mokry bród, zob. maras
  • ciarach (ZL) – brudas
  • cichi! – w lewo! (przy powożeniu komenda dla konia) (ZL)
  • cichtować – hodować
  • cićki – zanieczyszczenia w formie kulki z włókien materiału lub nici (na ubraniach)
  • cider – mieszkaniec Radzionkowa
  • ciepać – rzucać (GŚ), (ŚC)
  • cięgiem, ciygiem – nieustannie
  • ciga – koza
  • cigareta – papieros
  • cima – ciemno, ciemność
  • ciompa – katar
  • ciorać – brudzić (zob. zwroty śląskie), szurać
  • cipka – kura
  • ciul, ciulik – 1. wulg. członek męski 2. obelga kierowana do mężczyzn, odpowiednik polskiego chuj
  • citać, citaj, citnął, citnęła, citnęli, citnęlim – uciekać, uciekaj, uciekł, uciekła, uciekli, ucielkiśmy
  • ciulnąć, ciulać, ciulaj, ciulany – wulg. uderzyć, bić, bij, bity
  • ciulnąć sie, – pomylić się, popełnić błąd, chybić
  • ciupać – rąbać
  • ciyngiem (ZL) – ciągle
  • ciynszko – trudno
  • ciżba – tłok, ścisk
  • cmandzić
  • co – że
  • coby – żeby, aby
  • col – cło
  • colsztok – miarka składana do mierzenia długości
  • cołki – cały
  • cufal (GŚ) , cuf (ZL) – fuks, przypadek
  • cug – 1. pociąg → sznelcug – pociąg pospieszny, 2. ciąg powietrza (np. w kominie)
  • culaga – 1. dodatek, 2. dopłata
  • cupać, cupnóć (ZL) – kucać, kucnąć
  • curig, curik – do tyłu! (przy powożeniu komenda dla konia) (ZL), z powrotem
  • cuzamen – razem, wspólnie
  • cwibla – cebula
  • cwinger (GŚ), cwinga (ZL) – ściskacz, np. klucz używany do odkręcania rur u hydraulika
  • cwist – przędza do cerowania, włóczka
  • cwiter (ZL) – sweter
  • cychalter – biustonosz, stanik
  • cyckać – ssać
  • cycha – poszwa
  • cycnik – biustonosz
  • cyferblat – 1. tarcza zegara, 2. zegarek (ZL)
  • cyganić – kłamać
  • cygareta – papieros
  • cyjntla – 0,1 litra wódki
  • cyjo – akordeon
  • cykot – penis
  • cylnonć, cylnońć (ZL) – trafić
  • cymbrować – cembrować (ŚC)
  • cyndra – lont
  • cyntla – setka wódki
  • cyplik – frędzel
  • Cysarok – mieszkaniec Śląska należącego do zaboru austriackiego (Księstwo Cieszyńskie, Zaolzie)
  • Cysarzoki, Cesaroki – mieszkańcy Śląska należącego do zaboru austriackiego (Księstwo Cieszyńskie, Zaolzie)
  • cytyrować – dokuczać
  • cwilingi – bliźniaki
  • czamu - czemu, dlaczego
  • czelijadź – czeladź (ŚC)
  • czelodka – gromadka (dzieci, znajomych)
  • cześnia – czereśnia (zrr)
  • czetyna – choina (ŚC)
  • czompnońć, czampnońć – kucnąć;
  • czorny abo zmaraszony – brudny, czarny
  • czoska (ZL) – kawałek drewna z żywicą

    -

Ć-

  • ćma – ciemność
  • ćmawomodry – granatowy
  • ćmawy – ciemny
  • ćmić się – ściemnia się
  • ćmić – palić
  • ćmiyl – trzmiel
  • ćmok, cima, cimok, ćma – ciemno, ciemność. Ale z ciebie ćmiok – Ale z ciebie ciemnota.
  • ćwierciok lub ćwiara – ćwiartka wódki lub naczynie o takiej pojemności
  • ćwikła – buraki
  • ćwok – przygłup, oferma

    -

D-

  • dachdeker – dekarz
  • dać wyćwika – dać nauczkę
  • dakel – ucho
  • dakle – uszy
  • dałerwela, dauerwela – trwała ondulacja (ZL)
  • damboki, dymboki – głęboki
  • danga – tęcza
  • darzić sie – szczęścić się, udawać się, wieść się
  • dąbek – chryzantema
  • deka – koc
  • dekować – kryć, chować,
  • dekiel, dekel – pokrywka, nakrętka, wieczko
  • dinks, dings – coś nienazwanego (słowo wytrych), zastępuje prawie wszystkie nazwy własne związane z przedmiotami
  • dochtór – lekarz, doktor
  • dociyrny – ciekawy, dociekliwy
  • doczkać – zaczekać, poczekać (ŚC)
  • doczkej, doczkej se – poczekaj, zaczekaj
  • dokumyntny – dokładny, szczegółowy
  • dolmeczer – tłumacz
  • dołza – gniazdko elektryczne
  • dostony – dojrzały (ZL) – dotyczy przede wszyskim owoców i warzyw dojrzewających w sztucznych warunkach.
  • dowka – podatek
  • dólanie – mieszkańcy dolin (ŚC)
  • dóma – do domu !
  • dosmyczyć – dostarczyć, donieść
  • drabem – szybko
  • drabiniok – wóz drabiniasty (ZL)
  • drabko, drapko, drap – szybko
  • drabsik – rabuś
  • drach – rozrabiaka zob. lomp
  • drak lub drach – latawiec
  • drałować – maszerować, szybko iść
  • druk – siła, moc, ciśnienie, nacisk
  • drzewo – drewno
  • drzymota – drzemka, senność, nieodparta chęć snu
  • du dom – do domu (zrr)
  • dudki – pieniądze
  • dufać – ufać
  • duldać – pić, zwł. głośno
  • dupny – wielki, duży, ogromny
  • durdlać – mówić pod nosem, niezrozumiale
  • durst – pragnienie
  • durszlak – cedzak do makaronu (ZL)
  • durś, durch (ZL) – wciąż, na wylot, por. fórt
  • dwanost – dwanaście (ŚC)
  • dwiesta – dwieście
  • dyby – gdyby (ŚC)
  • dychnąć, dychnąć se – odpocząć, odetchnąć
  • dycki – zawsze
  • dyć – owszem, rzeczywiście, przecież
  • dykcjonorz – słownik
  • dylać – uciekać
  • dylówka – podłoga z desek
  • dymfer – duży garnek
  • dymbcok – dąb, klocek z drewna dębu (ZL)
  • dyndel – suknia z dekoltem
  • dynga – tęcza
  • dyskietka – dyskietka komputerowa, płyta CD, karta pamięci, karta do bankomatu, karta kredytowa, itp.
  • dwusztokowy – dwupiętrowy
  • dziambel – wróbel
  • dziechcioł – dziegciarz (ŚC)
  • dziecka – dzieci (lm) (ZP)
  • Dzieciątko – gwiazdka, Boże Narodzenie
  • dziedzina – wieś (ŚC)
  • dzierżeć – trzymać (ŚC)
  • dziesiyńć – dziesięć
  • dziewiyńć – dziewięć
  • dziepiyro, dziepro – dopiero
  • dziynka – dzięki
  • dziywcze, dziywczyn – 1. dziewczyna, 2. córka (ŚC)
  • dziywka – dziewczyna, służąca (ŚC)
  • dziod – żebrak, niedołęga (ZL)
  • dziołcha – dziewczyna
  • dzióbek – pocałunek (delikatny w usta)
  • dziwać – patrzeć (ŚC)
  • dziwoki – dziki, nieoswojony (ŚC)
  • dźwigać – podnosić
  • dźwiga sie – zbiera na wymioty
  • dźwiyrze – drzwi (ŚC)
  • dźwiýże- drzwi
  • dżistać – obgadywać, pleść głupstwa (zrr), pierdzieć, mieć biegunkę, rozwolnienie, zwymiotować, puścić bąka, palnąć głupstwo, mówić bez sensu, za dużo zob. nadżistać się
  • dżistnąć – upaść, palnąć głupstwo, zwymiotować, puścić bąka

    -

E-

  • e – dobrze (ŚC)
  • echt – wyraźnie
  • efyj – strzał zewnętrzną częścią stopy (w piłce nożnej)
  • egal – obojętnie (ganc egal – wszystko jedno)
  • ek – zakręt, róg
  • eka – poprzeczka, kąt
  • eklerować – tłumaczyć, wyjaśniać
  • eknąć się – pochylić się
  • ekstra – specjalnie
  • elefant – słoń
  • eli – jeśli, jeżeli, czyli
  • elwer – jedenastka (rzut karny), bezrobotny
  • enta – szczupak (skok do wody), kaczka, upadek (np pośliznąć się: "wywalić enta")
  • epa – torba plastikowa, reklamówka
  • epny – wielki
  • erbnyć, erbnąć – zob. chabnąć, odziedziczyć
  • erplich – spadek po kimś
  • eszcze – jeszcze
  • etla – motor, motorower

    -

F-

  • fach – półka lub talent zawodowy lub zawód np. mieć fach w ręku (niem. das Fach)
  • fachlować – szybko jeść, chełpliwie
  • fachman – fachowiec (ZL) (niem. der Fachmann)
  • facka – uderzenie w policzek
  • facka – policzek (ŚC)
  • faflok – gaduła, piersiówka
  • fajer, fajera – impreza (niem. die Feier)
  • fajfka – fajka
  • fajla – pilnik (niem. die Feile)
  • fajlbank – stół warsztatowy
  • fajlować, sfajlować – obrabiać pilnikiem
  • fajować – owiewać zboże z plew (ZL)
  • fajrować – świętować, obchodzić np. urodziny (niem. feiern)
  • fałesznik – człowiek fałszywy (ŚC)
  • familio, familija – rodzina
  • familok – budynek wielomieszkaniowy (kamienica)
  • fana – flaga (niem. die Fahne)
  • fantować się – sprzeczać się, protestować, kłócić, awanturować, dyskutować; licytować, brać w zastaw
  • fandzolić, fanzolić – smęcić, mówić nie na temat
  • fanga – uderzenie pięścią (zob. zwroty śląskie)
  • fanzola, fandzola – fasola
  • fara – plebania, parafia (niem. das Pfarrhaus)
  • farba – barwa, kolor
  • farbić – barwić
  • farcić się – opłacać się (niem. wert sein – być warte)
  • farfocel – zob. chadziaj – 1. fusy 2. drobne śmieci (zob. flyje znaczenie drugie)
  • farkarta – bilet (niem. die Fahrkarte)
  • farorz – proboszcz (niem. der Pfarrer)
  • fas, faska – beczka różnej wielkości (niem. das Fass)
  • fater – ojciec (także łociec) (niem. der Vater)
  • faustlik – średni młotek, mniejszy od pyrlika zob. pyrlik (niem. Faust – pieść)
  • fazan – bażant (niem. der Fasan)
  • fe – parzyć (ŚC)
  • fecht – iść na fecht– iść żebrać
  • fedra – sprężyna (niem. die Feder)
  • fedrować – urabiać np. węgiel przez górników (niem. fördern)
  • fefermincka – mięta (herbata miętowa) (niem. Pferrerminztee)
  • feflać – mówić głupoty
  • fejszter – leśniczy, myśliwy (ZL)
  • felc – zagięcie, połączenie arkuszy blach (ZL) (niem. die Falz)
  • ferszalung – zob. arbajtancug
  • fertich – gotowe (ZL) (niem. fertig)
  • fest – silnie, pewnie, bardzo (niem. fest)
  • feszter – leśniczy (ŚC)
  • fet – smalec, tłuszcz (niem. das Fett)
  • ficować – cerować
  • fiksowanie – ogranie przeciwnika (w fusbalu)
  • filcok – kalosz z filcem
  • filok – pióro wieczne, długopis (niem. der Füller)
  • filor – filar, słup
  • filować – podglądać, napełniać np. pączek marmoladą (niem. füllen)
  • filter – filtr
  • firycycha – brzoskwinia
  • fiśla – strych
  • fiśnięty – pomylony
  • flama – płomień (niem. die Flamme)
  • flanca – sadzonki roślin (ZL) (niem. die Pflanze)
  • flaszka – butelka (niem. die Flasche)
  • flek – plama (niem. der Fleck)
  • fliga – mucha (niem. die Fliege)
  • fliger – samolot (niem. der Flieger)
  • flotrować – powiewać (niem. flattern)
  • flugcojg – samolot (niem. das Flugzeug)
  • flyja – nieporządna gospodyni, brudas
  • flyje – 1. rozwielitki (czasem waserflyje) 2. fusy, zawiesina, pomyje (niem. der Wasserfloh, lm. die Wasserflöhe)
  • fojera, fojerka – ognisko (niem. das Feuer)
  • fojercok – zapalniczka (niem. das Feuerzeug)
  • fojerman – strażak (niem. der Feuerwehrmann)
  • fojerwera – straż pożarna (niem. die Feuerwehr)
  • fojt – wójt (ŚC)
  • folguma – koło obciągnięte gumą (ZL) (niem. der Vollgummi)
  • fomlowanie – indywidualna gra w fusbal (niem. fummeln)
  • forhang – zasłona (zob. zwroty śląskie) (niem. der Vorhang)
  • forsztelować – przedstawiać, wyobrażać (niem. vorstellen)
  • fórt – ciągle (ŚC) precz, (być fórt) daleko (niem. fort)
  • Franc- zdrodbniale Franciszek
  • frasować się – martwić się (ŚC)
  • frasunek – zmartwienie
  • frechowny – bezczelny (ZL) (niem. frech)
  • frela – panna, zdrobniale z sympatią (niem. das Fräulein)
  • frelka – panienka
  • Frida – zdr. Fryderyka
  • froncla – mała lampka
  • frup, fróp – korek butelki
  • fulać – kłamać, mówić niestworzone rzeczy
  • funt – pół kilo
  • furgać – fruwać, latać, łopotać (dot. np. flagi)
  • furmon – osoba powożąca fura lub bryczką (ZL)
  • furt – precz, (być furt) daleko (zob. zwroty śląskie)
  • furt – wciąż, ciągle, ustawicznie, stale (ŚC)
  • fusekla, fuzekla – skarpetka
  • fusbal – piłka nożna (niem. der Fussball)
  • fusgruba – kanał piekarski
  • fuslapa – onuca (niem. der Fußlappen)
  • fusy – wąsy (ŚC)
  • futer – jedzenie, pasza dla zwierząt (niem. das Futter)
  • futrować – karmić zwierzęta, żartobliwie w stosunku do człowieka (niem. füttern)
  • fuzekle, fusekle – skarpetki (niem. der Fuß – stopa, das Ekel – obrzyda)
  • fyjtla – 0,25 litra wódki
  • fynsterbret – parapet (niem. das Fensterbrett)
  • fyrlok – mątewka
  • fyrtniony – zwariowany

    -

G-

  • gacić – ocieplać, izolować
  • gacie – kalesony (ŚC)
  • gadzina – zwierzęta
  • galan – chłopak, narzeczony (ŚC)
  • galanka – dziewczyna, narzeczona (ŚC)
  • galert, galyt (ZL) – galareta z nóżek wieprzowych
  • galoty – spodnie
  • gałuszczónka – woda po kluskach (ŚC)
  • gałuszka – kluska (ŚC)
  • ganc – całkiem, bardzo
  • gangol – zob. ancug
  • gańba – wstyd
  • gardina – zasłonka, firana
  • gardinsztanga – karnisz
  • gebis, gybis, gibis – proteza (zębowa)
  • geburstag, gyburstag – urodziny
  • geldtasza – portfel (zrr)
  • gelender, gelynder – poręcz
  • gelt – pieniądze
  • geltag – dzień wypłaty, wypłata
  • genau – 1. teraz 2. dokładnie
  • gepel – kierat (ZL)
  • gericht – sąd, budynek sądu
  • geszichta – historia
  • gibać się – śpieszyć się
  • gibem – szybko
  • gibis, gybis – sztuczna szczęka
  • gibki – szybki
  • gichnońć – 1. uderzyć, 2. nalać trochę wody do wiadra lub zaprawy (ZL)
  • gid – 1. obrzydliwiec, brzydota, 2. nicpoń, urwipołeć (ŚC)
  • gielnik – kromka chleba (ZL) (por. sznita)
  • gift – trucizna
  • gilać – łaskotać
  • gilgotki – łaskotki
  • gipsdeka – sufit
  • gira – noga
  • gisd zob. gizd
  • giskana, gizkana – konewka, polewaczka
  • gitra – kraty
  • giwera – karabin lub broń
  • gizd, gizder – 1. zob. chachor 2. diabeł (zob. zwroty śląskie)
  • glaca – łysina
  • glacok – łysy
  • glajcha – 1. zakończenie pewnego etapu robót, 2. ostatnie murowanie budynku mieszkalnego (ZL)
  • glajza – szyna
  • glajzy – aparat na zęby (lub l.m. słowa szyna)
  • glanc – połysk
  • glancować – polerować
  • glaska – szklanka
  • glaskugle – bombki (ZL)
  • glaskule – szklane kulki
  • glazyjki – eleganckie rękawiczki skórzane
  • glyjta – emalia
  • gładko – ślisko (ZL)
  • głoskać – głaskać, pieścić
  • gma, gmła – mgła
  • gnojok – pryzma na obornik
  • gnot – pieniek do rąbania (ŚC)
  • gnotek – pniak, klocek do rąbania drewna
  • godać – mówić
  • godka – mowa, język
  • godny – głodny
  • Gody – Boże Narodzenie
  • gody – wesele (ŚO)
  • godzinki – zegarek (ŚC)
  • godziny – zegar (ŚC)
  • godziniorz – zegarmistrz (ŚC)
  • gogoły – niedojrzale owoce (ZL)
  • goloc – fryzjer
  • gołka – bombka choinkowa
  • gomon – hałas, harmider
  • gorać, goreć – palić się zob. też hajcować
  • görka – poddasze, górka
  • gorki – gorący
  • gorol – nie Ślązak
  • górol – góral
  • gorszyć – denerwować
  • gorszyć się – obrażać się
  • gorzoła, gorzołka, gorzołeczka – wódka, alkohol (ŚC)
  • gorzołczany – mało warty (ŚC)
  • gowa – głowa
  • gónić – biegać (ŚC)
  • gónka – 1. pędziwiatr, 2. dziewczyna latawica (ŚC)
  • góra – strych
  • górol – góral
  • grabcok – grab (ZL)
  • graca – łapa, motyka
  • gracać się – powoli coś robić
  • gracić – zob. ciorać
  • grajfka – uzdolnienie, talent
  • gramilić sie – wydostawać się
  • grapa – 1. urwisko, stromizna, 2. góra, wzniesienie (ŚC)
  • grin –
  • grincojg – jarzyny (niem. Grünzeug, zielenina)
  • griyniol – zielona ślina "z płuc"
  • grotek – balia (ZL)
  • gruba – kopalnia
  • grubiorz – górnik
  • grunta – fundamenty (ZL)
  • gryfny – ładny
  • grzych – grzech
  • gulik – 1. studzienka uliczna, odpływ ścieków; 2. zlew
  • gulnac – napić się łyka (ZL)
  • gumiklyjza – kluska (kluska śląska)
  • gumolok, gumilok, guminiok, gumiok – kalosz gumowy, (kalosze), gumowe buty
  • gumowe dakle – gumowe uszy (podsłuchiwanie)
  • gunia – szeroki płaszcz góralski (ŚC)
  • guniok – góralski gruby wełniany płaszcz zimowy (ŚC)
  • guńka – rodzaj kurty góralskiej (ŚC)
  • guńkorz – żart. góral (ŚC)
  • gupi – głupi
  • gupielok – głupiec (pobłażliwie)
  • gutalin – pasta do butów
  • gwarzić – 1. rozmawiać przyjaźnie, 2. mówić (ŚC)
  • gwarzyć – opowiadać, gawędzić (ŚC)
  • gwjoździorz – astronom
  • gymba – buzia, twarz
  • gynsi – gęsi
  • gynsi pampek – stokrotka
  • gynsty – gęsty
  • gypehalter – bagażnik rowerowy
  • gyrcać – bekać
  • gyszichta – historia
  • gyszynk, geszynk – prezent

    -

H-

  • habać, habić – nabrać czegoś ponad miarę, czasem też kraść – nahabiou żeh tego tyla co torozki ni wiym co stym robić nabrałem tego tak dużo, że teraz nie wiem co z tym robić
  • habeta, habety – rzecz która jest bez wartosci np. na grzyby habety (grzyb stary, podziurawiony) (ZL)
  • habozie – śmieci
  • haderlok, haderlump – szmaciarz (handlarz makulaturą, zajęcie archaiczne)
  • hadra – szmata
  • haferfloki – płatki owsiane
  • haja – awantura, kłótnia, bijatyka
  • halać – glaskać
  • hajcować – palić, grzać, ogrzewać
  • hajer – rębacz strzałowy, górnik strzałowy
  • hajs – coś gorącego np. piec węglowy w kuchni (ZL)
  • hajtnąć się – ożenić się
  • hajziel – toaleta (niem., austriacki Heisel).
  • hakać – plewić
  • hakenkrojc – swastyka
  • halać – głaskać
  • halanger – pomocnik
  • halba, halbciok – butelka wódki (półlitrówka), półlitrowy kufel piwa (niem. halb – pół)
  • halbcajt – połowa meczu (niem. halb + die Zeit = pół + czas)
  • halbki – lekkie buty (ZL)
  • halnager – pomocnik budowlany (ZL)
  • haltować – wstrzymywać
  • haltysztela – przystanek (autobusowy, tramwajowy) (niem. halten + die Stelle = zatrzymać się + miejsce).
  • hałskyjza – ser domowy z kminkiem
  • hamozie – śmieci, rzeczy
  • hampel – hamulec
  • hampelman – pajac
  • handerlok, haderlok – szmaciarz, oberwaniec (ŚC)
  • handgrif – uchwyt
  • handszrift – pismo odręczne
  • handszuły – rękawiczki
  • Hanys – Górnoślązak, śląski autochton, pochodzi od niemieckiego imienia Hans, w założeniu miało to być pejoratywne określenie na niepolskich mieszkańców Górnego Śląska, lecz zakorzeniło się wśród Ślązaków, zob. Ślónzok
  • hapik, hapil – sknera
  • harboły – ciężkie buty
  • harest, herest, hareszt – areszt, więzienie (zob. zwroty śląskie)
  • harkać – pluć
  • haratać – drapać, kaleczyć się
  • hasa – czeladź, służba rolna (ŚC)
  • hasie – 1. śmieci; 2. popiół
  • hasiok – kosz na śmieci, śmietnik
  • haszpel – 1. staroć, 2. stary grat, 3. nie nadający się do użytk. kołowrót górniczy, 4. zwrotnica (w kopalni)
  • haszpka – mała agrafka
  • haśauto – śmieciarka (ZL)
  • hatrusić się – kłócić się, sprzeczać się, siłować się, bić się, wadzić się.
  • hauskyjza – „półtopiony” ser z kminkiem o ostrym smaku; zgliwiały i smażony ser domowy
  • hawerfloki – płatki owsiane
  • haziel – ubikacja
  • hazok – zając
  • heft – zeszyt
  • heftnyć – przyszyć, przyczepić, przyspawać
  • heftować – wymiotować
  • hebama, hyjbama, hejbama – akuszerka
  • hebel – strug
  • heblować – strugać
  • heklować – szydełkować
  • heknadla - szydełko
  • heksa – czarownica, zła kobieta
  • heksenszus – nagły ból kręgosłupa, "postrzał" (zob. zwroty śląskie)
  • helisek – koszyk wiklinowy z jednym uchem
  • hepać – odbijać sobie (odgłos po jedzeniu)
  • hercklekoty – palpitacje serca
  • hercowa, hercówa – łopata do węgla
  • hercszlag – zawał serca (niem. der Hẹrzschlag)
  • hereszt – areszt
  • heresztant – aresztant
  • heresztować – aresztować
  • hering –
  • heringi – śledzie, patrz bratheringi
  • herpa, hyrpa – bezczelna kobieta
  • heta! – w prawo! (przy powożeniu komenda dla konia)
  • hica, hyc – upał
  • hintehaus – oficyna
  • hneda, hned – za niedługo, w niedalekiej przyszłości (hneda urośnie do tych galotek)
  • hoch glanc – wysoki połysk
  • hoczek – 1. pogrzebacz; 2. płużek (ŚC)
  • hoczki – 1. sprzączki przy stroju ludowym; 2. rodzaj bron (ŚC)
  • hoczkować – plewić używając hoczka (ŚC)
  • hok – 1. hak; 2. gwóźdź (ŚC)
  • holajza –
  • holce – wysokie lub ciężkie buty z grubą podeszwą oraz wysoką cholewka za kostkę np. glany (ZL)
  • hołda – góra, wysypisko w pobliżu kopalń, hut i zakładów przetwórczych
  • hołdziorz – zbieracz węgla na hałdzie
  • hołzy – spodnie
  • hołzyntrygi, hołzyntregi – szelki
  • honem – szybko (ŚC)
  • hora – góra (ŚC)
  • hore – w górę (ŚC)
  • hólanie – mieszkańcy gór (ŚC)
  • hóśle, huśle – 1. skrzypce; 2. płuca (ŚC)
  • huciorz – hutnik
  • hulać-lulać – kołysać do snu (ŚC)
  • huncwot – łobuz (niem. Hundsfott, pochwa suki)
  • hunzytryjgi, hozyntregry, hozyntregi – szelki
  • hyc – gorąco, bardzo ciepło
  • hymda – koszula
  • hyngiel, hynkiel, hynkel – uchwyt
  • hyrdoń – szyja
  • hyrtoń –

    -

I-

  • inacyć, przeinacać – przekręcać, wywracać kota do góry nogami (ZL)
  • indianer – Indianin
  • inkszy, inakszy (ZL) – inny
  • ino – tylko, iny zob. jyny
  • inszy – inny (ŚC)
  • internec – internet
  • ipi – brak piątej klepki
  • ipta – głupek, oferma
  • istny – prawdziwy
  • isto – naprawdę
  • izba – pokój, dom
  • ize – że (ZL)

    -

J-

  • ja – tak
  • jabcok – wino jabłkowe
  • jabol – tanie wino, wino jabłkowe
  • jagódki, jogódki – porzeczki
  • jakla – marynarka, żakiet, kurtka
  • jakóż – jakże, jak w pytaniach (ŚC)
  • jałowa – jałówka (ŚC)
  • jałowić – przestawać być cielną (ŚC)
  • jamrać, jamrować – skarżyć się, lamentować
  • jarmica – chomąto dla krowy, część jarzma (ŚC)
  • jarmo – jarzmo (ŚC)
  • jarzómbek – młoda jarzębina (ŚC)
  • jarzómbkowy – mający kolor owocu jarzębiny (ŚC)
  • jarzyniok – sklep z warzywami
  • jedbow – jedwab (ŚC)
  • jedbowny – jedwabny (ŚC)
  • jedbownica – chusta jedwabna (ŚC)
  • jedla – jodła (ŚC)
  • jedliczka – jodełka (ŚC)
  • jedyn – jeden
  • jeglica – drut do robótek ręcznych (ŚC)
  • jegła – igła (ŚC)
  • jenerał – generał (ŚC)
  • jeronie, jezderyna (wyrażenie ekspresywne) – do pioruna, kurde
  • jesi – jeśli, jeżeli, czy (ŚC)
  • jetelinka – koniczyna (ŚC)
  • jezder –
  • jezderkusie! – o rany!, okrzyk przestrachu, (zob. zwroty śląskie)
  • jeżech – jestem
  • ji – jej (ŚC)
  • jinszi – inny (ŚC)
  • jo – ja (rzecz., lp, M.)
  • jodać – jeść
  • jodło – jedzenie
  • jogódki – jagody
  • juzaś – znowu
  • jył – ił, pole iłowe (ZL)
  • jyny – (yno) tylko (ŚC)

    -

K-

  • kabot – marynarka, część ubioru (ŚC)
  • kabza, kapsa – kieszeń (ŚC)
  • kachla – kafelka
  • kachlok – piec kaflowy
  • kaczyca – 1. kaczka (ŚC); 2. niski piec (ŚC)
  • kadubek – budka lęgowa dla ptaków, karmnik
  • kafyj – kawa
  • kaj tam – gdzie tam
  • kaj? – gdzie? (ŚC)
  • kajsi, kajsik – gdzieś (ŚC)
  • kajś – gdzieś
  • kajnikaj – gdzieniegdzie
  • kakałszale – łuski kakaowe (do przygotowania napoju kakaowego)
  • kalfas – pojemnik na zaprawę murarską
  • kalić sie – opłacać się, np. To mi sie niy kali = To mi się nie opłaca, chmurzyć (Chmurzy się nad Sosnowcem = Kali się nad Sosnowcem)
  • kalny – mętny
  • kalyka – kaleka
  • kalymba – krowa, wielka dziewczyna (obelż.)
  • kamel, kamela – wielbłąd
  • kamelka – rumianek
  • kamerlik – komórka
  • kamrat – kolega, kompan, przyjaciel, towarzysz (zrr)
  • kamrateczka – przyjaciółka, powierniczka
  • kana, kanka – bańka (np. na mleko)
  • kandy – gdzie, którędy, dokąd
  • kanona – armata
  • kansi, kańsi – gdzieś (ŚC)
  • kansikej – dokądś, gdzieś tam (ŚC)
  • kany, kanyż – dokąd, gdzie (ŚC)
  • kapa – przód (nos) buta, narzutka na łóżko, narzuta betonowa na komin itp.
  • kapelka – beret
  • kapelonek – wikary
  • kapoła – idiota (ZL)
  • kapołka – serwatka (ZL)
  • kapuśnica – kapuśniak (ŚC)
  • kara – taczka
  • karafioł, karafijoł – pot. fiołek (ŚC)
  • karasol, karyzol – karuzela (Górny Śląsk *)
  • karlus – kawaler, młody chłopak, przystojny chłopak
  • karminadel, karbinadel – kotlet mielony
  • karnąć się – przejechać się
  • karpyntel – potencjometr (regulator w radiu) (zob. zwroty śląskie)
  • kartong –
  • karyta – kareta
  • kasik, kajsik – gdzieś
  • kastla – skrzynka,skrzynia,kubeł
  • kastrol – garnek, sagan
  • katung – karton, kartong (ZL)
  • kaugumina, kauguma – guma do żucia
  • kawalery – pajęczyny
  • kawalyrze – kawalerowie (ŚC)
  • kąszczyczek – kawałeczek (ŚC)
  • keciok – karuzela łańcuchowa
  • kej – jak
  • kejfer – stonka ziemniaczana
  • kejza, kyjza – ser
  • kelnia – chochla
  • kenich –
  • kepa – strzał głową (w fusbalu), skok do wody "na głowę"
  • kerchow, kirchow – cmentarz (ZL)
  • kery – który
  • kesik, kejsik – kiedyś
  • keta, kieta – łańcuch, bransoletka
  • kibel – wiadro
  • kichol – nos (brzydki)
  • kidać – plamić, kapać
  • kidnąć – nalać trochę wody (ZL)
  • kiecka – spódnica, sukienka
  • kiej – gdy, kiedy (zrr), kie (ŚC)
  • kielnia – chochla
  • kierchów – cmentarz (ŚC)
  • kierhof – cmentarz
  • kiero, kiery – która, który
  • kiery – który (ŚC)
  • kieryndy – którędy, dokąd (zrr) (ŚC)
  • kierysika – ktoś (ŚC)
  • kierysikej – któryś, jakiś, ktoś (ŚC)
  • kieta, keta – łańcuch
  • kieuzać – slizgać się
  • kieuznouć – poślizgnąć
  • kilać – łaskotać
  • kimać – spać
  • kiniol – nos (brzydki)
  • kiper – auto z podnoszona paką pot. wywrotka (ZL)
  • kipować – strzepywać popiół z papierosa
  • kiprować – wysypywać (ZL)
  • kirschszrank (ZL) – ozdobna szafa na kieliszki
  • kista – skrzynka, np. kista piwa
  • kiszka – kwaśne mleko (ZL)
  • kizlok – kamień
  • klachać – plotkować, por. teklać
  • klachy – plotki
  • klajd – suknia
  • klang, klank – dźwiek, odgłos
  • klapaczka – łapka na muchy
  • klapiczka- pułapka na ptaki
  • klapiok – twarz
  • klapsznita – podwójnie złożona kromka, kanapka
  • klara – słońce
  • klejzy, klołzy – kluski (nie: makaron)
  • klekot – grat
  • klepoki – bilon
  • klika – paczka znajomych, grupa
  • klipa – fajtłapa, niezdara, niedołęga
  • klojznońć, kielzać (zrr) – poślizgnąć się
  • klompy – drewniaki, klumpy holenderskie
  • klopsztanga – trzepak
  • klotka – klatka
  • klouper – trzepaczka (do dywanów)
  • kludzić – 1. wyprowadzać się; 2. prowadzić kogoś (ŚC); 3. przenosić, zwozić siano (ŚC)
  • klupać – pukać, stukać
  • kłobuk – czarny kapelusz góralski (ŚC)
  • kłobukorz – wytwórca kłobuków (ŚC)
  • kłobuczek – przesłonka w lampie naftowej (ŚC)
  • kłóotka – kłódka
  • knefel, kneflik – guzik
  • knif – sposób
  • knobloch – czosnek
  • knobloszka – kiełbaska czosnkowa, parówka
  • knoutel – węzeł
  • knyrps, knirps – parasolka
  • kobiyta – kobieta
  • kobuch – jastrząb (ZL), nieporęczne naczynie (Górny Śląsk *), kontroler (biletów), kanar
  • kocher – pojedyncza, elektryczna kuchenka
  • kocić się - o zwierzętach: rodzić młode, a także o ludziach np.: "kiedy się w końcu wykocisz" - kiedy w końcu to zrobisz
  • kofer – walizka
  • kofyj – kawa
  • kohót – kogut (ŚC)
  • kohótek – 1. kogutek (ŚC); 2. 1/8 litra wódki (ŚC); 3. posiekany głąb w kiszonej kapuście (ŚC)
  • kojtnąć – umrzeć
  • kokoci pióra – irysy (ŚC)
  • kokocić – o kogucie latać za kurami (ŚC)
  • kokosfloki – wiórki kokosowe
  • kokot – kogut (ŚC)
  • kokotek – 1. kogutek (ŚC); 2. kran
  • kolacyjo – kolacja
  • kole – 1. koło, obok, niedaleko (ŚC); 2. około (ŚC); 3. wokół (ŚC)
  • kolyba – 1. szałas pasterski; 2. kopalniany wagonik-wywrotka (ŚC)
  • kolybać – kołysać ((ZL), (ŚC), zrr)
  • kolybeczka – kołyska (ŚC)
  • kolybka – kołyska na sznurze (ŚC)
  • kolybok – krzesło na biegunach (ŚC)
  • kołocz – ciasto drożdżowe, placek
  • kołoczek – drożdżówka
  • koncek, konsek – kawałeczek
  • konditoria, kondytoryja – cukiernia, ciastkarnia, sklep ze słodyczami, konfekcja
  • Kongresówka – ludzie z K. – z byłego zaboru rosyjskiego
  • kopacka – wykopki (ziemniaków) (ZL)
  • koperfytle (ZL) – zob. patrony
  • kopidoł – grabarz (ŚC) (ZL)
  • kopruch – komar
  • kopyrta – koperta
  • kopyrtka – salto, przewrót
  • kopyrtnąć sie, wykopyrtnąć się, przekopyrtnąć – 1. wywrócić się – ale żech sie wczoraj wykopyrtnął, 2. przen. skoczyć dokądś – synek, kopyrtnij sie do baksztuby i kup świeży brot i ze trzy żymły na wieczerza, 3. przen. umrzeć, kopnąć w kalendarz – widziołeś tamto klypsydra, Mundek się przekopyrtnął na tamtyn świat
  • korbić – ćwiczyć swoje ciało w celu wyrzeźbienia mięśni, pakować np. Cila, ida z chopami krocha pokorbić na pakerhala
  • korcastla – węglarka
  • korcić – kusić
  • korflasia –
  • korflasza – bania na wino
  • kormik – 1. tucznik, karmnik (ŚC); 2. karmnik dla ptaków (ŚC)
  • kostyra – kość (ZL)
  • kotny - zwierze w ciąży
  • koulkastla – węglarka
  • kowol – kowal, pracownik torowy
  • kozać – kazać
  • kozatelnica – ambona
  • Koziki – (przykro mi, ale zasłyszane) emigranci z płd-wsch. Polski
  • kozok – koźlarz (grzyb) (ZL)
  • kracpuc – rodzaj tynku
  • kragel, kragiel – kołnierz
  • krajzyga – piła tarczowa z blatem, piła stołowa (ZL) zob. blat
  • krancek – plasterek → krancek wurztu – plaster kiełbasy
  • kraśikůń, rośikůń (ZL) – koniczyna
  • krauza – słoik
  • krepel – pączek
  • kristbaum – drzewko świąteczne, choinka
  • krojc – krzyż
  • krojcok – mieszaniec (ras); osoba, której rodzice pochodzili z dwóch różnych grup etnicznych; mieszaniec polsko-śląski
  • krojcować – krzyżować
  • krojcung – skrzyżowanie
  • krojiczek – kromka chleba (ŚC)
  • krojzoter – żmija zygzakowata (ZL)
  • kronflek – obcas, fleczek
  • kronlojter – żyrandol
  • krupniok – kaszanka
  • krupy – 1. kasza; 2. drobny grad
  • kryka, kryja – laska (do podtrzymywania się)
  • kryklać – mazać, bazgrać na papierze
  • krzipop, krzikop (ZL) – rów
  • krzok, kszok – krzak
  • ksiónc – ksiądz
  • kubusz, kubuś – placek z kartofli (ŚC)
  • kucać – kaszleć
  • kudłać – czochrać (zrr)
  • kudły, kudełki – brzydkie włosy
  • kugla (ZL) – kula
  • kuglagry – łożyska samochodowe zrr
  • kukać – zerkać, patrzeć
  • kuklok – tzw. judasz, wizjer w drzwiach
  • kulać – 1. toczyć; 2. wałkować (np. ciasto na makaron)
  • kulok – wałek do włosów, papilot
  • kupkać, klupkać – pukać (ŚC)
  • kurbla – korba
  • kurwizna – wietrzna pogoda
  • kurzica – cynamon
  • kurzok – palacz
  • kurzyć, kurzić – palić papierosy
  • kusik – buziak
  • kust – wyżywienie
  • kuśka –
  • kwap – puch (ŚC)
  • kwaretka – 0,25 litra wódki
  • kwaska – 1. kapusta kiszona; 2. sok z kiszonej kapusty
  • kweczkasta – harmonia (niem. Quetschkaste)
  • kweczować – zgniatać (niem. quetschen)
  • kyjza – ser
  • kyjza, kejza – ser

    -

L-

  • lachać sie – śmiać się (zrr)
  • lachać – śmiać
  • lacie – domowe obuwie, papcie (niem. der Latschen)
  • laclik – śliniak
  • lacze – domowe obuwie, papcie (niem. der Latschen)
  • lać – 1. sikać; 2. bić; 3. zob. lacie
  • laćki – domowe obuwie, papcie (niem. der Latschen)
  • laga – gruby kij
  • lahyta – grubsza listwa (ZL), zob. lajsta
  • lajbik – biustonosz, bishalter
  • lajera – katarynka lub ciągłe powtarzanie tego samego
  • lajerman – kataryniarz (zrr)
  • lajsta – listwa
  • lak – cerata
  • laksyrka – biegunka (ŚC)
  • lanzok – gruźlica
  • larmo – odgłosy kłótni, hałas, krzyki
  • lasia – metalowa poprzeczka przy słupku, do której przybija się przęsło płotu (ZL)
  • lata – zob. eka
  • latopjyrz – nietoperz (ZL)
  • latorózga – latorośl (ŚC)
  • latosi – tegoroczny
  • latoś – w tym roku
  • lauba – 1. ganek 2. altana 3. wiatrołap (ŚO)
  • laubzyga – obrabiarka do drewna, wyrzynarka, laubzega, cienka piłka metalowa do wycinania głównie w drewnie (włośnica)
  • laufrowac – biegać
  • launa – humor
  • lazaryt – szpital
  • leber – osoba niefrasobliwa, leser
  • leberka – biała kaszanka GŚ
  • leberwuszt – pasztet (wątrobianka)
  • lecieć – padać (deszcz), biec
  • legier, lygier – miejsce do spania (ŚC)
  • legitka – legitymacja
  • legnóć – położyć się (ZL)
  • lejty – lanie
  • leko – łatwo
  • leluja – ciamajda (ŚC), mieczyk (bot.) (ŚC), lilia (bot.) (ŚC)
  • leluń – jeleń
  • lewajtkosz – mańkut
  • lezie – idzie, wchodzi (zrr)
  • libsta – ukochana
  • lichy – słaby, mizerny
  • ligysztul – leżak
  • lilowy – fioletowy
  • limo – siniak pod okiem, podbite oko
  • linga –
  • linkera – kierownica (ZL)
  • lipsta – narzeczona, ukochana (zrr)
  • lipścić – flirtować, chodzić ze sobą
  • lipynsztift – szminka
  • liwa – gęś (ŚC)
  • lojfer – dywan, chodnik
  • lojza – wesz
  • lomp – zob. dziod, zob. chachor (ZL)
  • loncetla – kwit z wypłaty
  • loufer – goniec (w szachach)
  • lufciorz – turysta (ŚC)
  • luft mysza – nietoperz
  • luft – powietrze
  • luftbiksa – wiatrówka (strzelba)
  • luftnąć się – przewietrzyć się, odetchnąć
  • luftnąć sie – nie trafić w coś, zaczerpnąć powietrza, (zob. zwroty śląskie)
  • luftować – wietrzyć, np. pomieszczenie
  • lump – dziad
  • lutować – żałować (ŚC) (ZA)
  • lygać – wylegiwać się, kłaść się do spania (ŚC) (ZA)
  • lyjówa – brzydka fryzura, tłuste, przepocone włosy
  • lykarstwo – lekarstwo
  • lykować sie – leczyć się, opatrywać
  • lynga – bagietka, bułka francuska
  • lyńcuch, leyńcuch – łańcuch (ZL); zob. keta
  • lyńdźwiny – nerki
  • lyskowe – orzechy laskowe

    -

Ł-

  • łach, łachy – ubranie
  • łaska – łasica
  • łaz – młody las (ZL)
  • łazęga, łazynga – włóczykij, powsinoga, natręt
  • łazić – chodzić
  • łeb – głowa
  • łechtać – łaskotać zob. gilać
  • łobocyć – zobaczyć, obejrzeć
  • łobrus, uobrus – obrus zob. serwet, tisztuch
  • łobślindrać się – ubrudzić się
  • łochtusza, łoktusza – 1. damska chusta (ŚC) (ZA) 2. prześcieradło (ŚC) (ZA)
  • łociec, uociec – ojciec (także fater)
  • łonaczyć się – uprawiać seks
  • łonaczyć – kopulować, współżyć
  • łonaczyć sie – źle się prowadzić, uprawiać seks
  • łonaczyć, załonaczyć – robić, założyć, zmieniać, przekształcać (słowo wytrych, jak np. tegować)
  • łoński – miniony (rok, tydzień)
  • łosiym, łoziem – osiem
  • łosprawiać – opowiadać
  • łostuda – kłótnia
  • łoszczymnie – ciemno i ponuro
  • łoszkliwiec, oszkliwiec (zrr) – padalec zw.
  • łoszkliwy, oszkliwy (zrr) – wstrętny, ohydny
  • łoszkrabiny – obierzyny z ziemniaków
  • łowiynzina – mięso wołowe

    -

M-

  • macha – mina
  • majs – kukurydza (ZL)
  • majtać – robić ślad pędzlem lub malować drobnymi ruchami (ZL)
  • majtnońć sie – nie trafić, chybić
  • majzel – przecinak (ZL)
  • makówa – rękawica, rękawica bokserska
  • makówki – śląska słodka potrawa bożonarodzeniowa
  • malckawa – kawa zbożowa
  • malnůć – pomalować (ZL)
  • malnyć – malować
  • malta – zaprawa murarska (zrr) (ZL)
  • małowiela (zob.i por. zatela) – "prawie że", w przypadku kiedy niewiele (drobnostki) do czegoś brakowało – np. "Małowiela a bych to wraził rein" --> "Niewiele brakowało, a wsadził bym to do środka" (zrr,)
  • mamlać sie – całować się
  • mamlać – żuć, lizać, mlaskać
  • mamlas – gamoń, niezdara
  • mamrać – narzekać
  • mandle – migdały
  • mantel – płaszcz
  • mara – smród
  • maras – brud, błoto
  • marasić – brudzić
  • marcha, myrcha – 1. ścierwo (ŚC); 2. zła kobieta (ŚC)
  • markotny – smutny, zasmucony lub nie w humorze
  • masara – duża mucha (ZL)
  • masny – tłusty, (ale jeżeś masny – ale jesteś gruby)
  • masorz – rzeźnik (zrr,)
  • maszkiecić – podjadać, jeść słodycze
  • maszkiet – słodycz, delikates
  • maszkiycić – jeść, wyjadać smakołyki (zob. zwroty śląskie)
  • maszkiytnik – łakomczuch, osoba łasa na słodycze
  • maszkyty – słodycze
  • masztal, masztol – stajnia (ŚC)
  • maścić – psuć
  • maścić – psuć, zawalać sprawę
  • maślnicka – maselniczka
  • maznońć – uderzyć
  • melać – mleć
  • merta – mirt (ŚC)
  • meter – metr
  • miano – imię i nazwisko, nazwa
  • miech – worek
  • mierta – mirt (ŚC)
  • mierzić – 1. denerwować (od zmierzły – nieznośny); 2. mierzyć, odmierzać (ZA)
  • mierzyca, mierzica – jednostka objętości (ŚC) (ZA)
  • miesioncek, miesionczek – Księżyc
  • mieszać – tworzyć kierdel (ŚC)
  • mieszek – 1. portfel na drobniaki lub portfel (ZL); 2. woreczek (GŚ)
  • miglanc – nierób, spryciarz, cwaniak, łobuz, leń
  • mioł – miał
  • misyjo – misja
  • miszong, miszung, misiung – zaprawa murarska (ZL); bałagan
  • mita – środek, np. boiska piłkarskiego
  • miyjsce – miejsce
  • miynsek – portmonetka (ŚO
  • miynso –
  • mjarkować – badać
  • mlyc – 1. mleć; 2. mniszek lekarski
  • mlycziczko – zdrob. od mlyko (ŚC)
  • mlyczok – 1. młokos, 2. ząb mleczny (ŚC)
  • mlyczorz – zworzący mleko (ŚC)
  • mo – ma
  • mobil –
  • mobilniok – telefon komórkowy
  • moczka – potrawa wigilijna
  • modry – czerwony, fioletowy, niebieski
  • mody – młody
  • mojik – podbiał
  • mondel – 16 snopów (ŚC)
  • mondry – mądry
  • mono, możno – może
  • moplik – motorower
  • morus – brudas (ZL)
  • morzisko – biegunka
  • morzyć – czuć bóle brzucha (zob. zwroty śląskie)
  • mosz – masz
  • mosztrich – musztarda
  • mota – ćma, mól
  • motlać się – plątać się, gubić się, gmatwać się
  • motlać – wiązać, plątać
  • motyka –
  • możno – możliwe
  • mrankotny, mrancaty (ŚO) – zmierzły zob. markotny
  • muldać – zob. cyckać
  • mulorz – murarz
  • municyjo – amunicja
  • murcek – górnik (patrz tez ryl – obraźliwie)
  • muskle – muskuły
  • muter, mutra – matka, mama
  • muterka – nakrętka
  • muti – mama, mamusia
  • mutra –
  • mycka – czapka
  • myjtermas – metr krawiecki, metrówka
  • mylać – mówić, mielić, mieć słowotok, mówić dużo i składnie – np. mylać ozorem – mielić językiem
  • mylka – zupa mleczna z mąką (ZL)
  • myrcha, myrszyna, myrszina – 1. zła kobieta (ZA); 2. ścierwo, truchło (ZA)
  • myrta – mirt (ŚC)

    -

N-

  • na –
  • na! – masz!; (proszę) weź
  • nachtop – nocnik
  • naciulać – wulg. wkulać komuś, pobić kogoś
  • nacyjo – rasa, nacja, naród
  • naćkać się – najeść się, napchać żołądek
  • nadobny – urodziwy (ŚC)
  • nadżistać się – wypić za dużo, pijany zob. dżistać
  • nagaty – goły (ŚO)
  • nagel – gwóźdź
  • najduch – 1. znajda; 2. smyk (o dziecku)
  • naloć – 1. nalać, nasikać; 2. naloć komuś – pobić kogoś
  • namównik, namownik – swat (ŚC)
  • nańće – proszę wziąć
  • napasztować – przedrzeźniać, dokuczać A uon mie napasztuje – on mi dokucza zaczepia
  • naprać sie – upić się (zob. zwroty śląskie)
  • naprany – pijany
  • napytać – umówić, uprosić, namówić, zamówić (ŚC)
  • narciorz – narciarz
  • naroz – naraz
  • naskfol – specjalnie (ZL)
  • nasuć – nasypać, rozsypać, nakruszyć
  • nawarzyć, nawarzić – 1. ugotować (ŚC) (ZA); 2. narobić kłopotów (ZA)
  • nawszczywa – odwiedziny (ZA)
  • naszczywić, nawszczywić – odwiedzić (ŚC) (ZA)
  • nazad, nazod – z powrotem, (zob. zwroty śląskie)
  • nazdać – poskarżyć, nawymyślać, zwymyślać
  • nazod – z powrotem
  • nec – siatka
  • neger – murzyn
  • Neger, Nyjger – Murzyn
  • neni – nie ma (ŚC)
  • nerwowac – denerwować (ZL)
  • nie wert – nie warto
  • niechać – 1. zostawić (ŚC) (ZA); 2. pozwolić sobie (ŚC) (ZA); 3. polecić, nakazać (ŚC)
  • nieskoro – późno
  • niewiasta – 1. synowa (ŚC) (ZA); 2. panna młoda (ZA)
  • niezdrzały – niedojrzały (ŚC) (ZA)
  • nieznómo – nieznajoma (ŚC)
  • nikaj – nigdzie
  • niy – nie
  • Niymiec – Niemiec
  • niyusuchliwy – nieposłuszny
  • nociastek – zakwas chlebowy (ZL)
  • nocka – nocna zmiana
  • nóńść – znaleźć (ŚC)
  • nudelkula – wałek do krojenia makaronu, wałek do ciasta
  • nudelzupa – zupa z makaronem
  • nudle, nugle – makaron
  • nulki – szpulki
  • nupel, nuplik – smoczek
  • nynać – spać (o dziecku), zob. kimać

    -

O-

  • obacht – uwaga
  • obalić, łobalić (ŚO) – przewrócić (zob. zwroty śląskie)
  • oberiba, ouberiba – kalarepa
  • obiele, łobiele – zboża
  • obiód, łobiód – obiad
  • oblekać – ubierać
  • oboczyć – zobaczyć, ujrzeć, dostrzec
  • obstować – obstawać, stać za czymś (dotyczy wyrażanych opinii, światopoglądu)
  • obszkrobać – obdrapać (ZL)
  • obsztalować – zamówić
  • obuć – ubrać buty
  • obuć – założyć, ubrać
  • ochlaptus – pijak
  • ocielonka – krowa po ocieleniu (ŚC)
  • oddychnąć se – odpocząć sobie, odetchnąć
  • odkołzać – zrezygnować z zamówienia
  • ofultać się (zrr) – popluć się, pobrudzić się jedzeniem
  • ogacić – owinąć lub ocieplić
  • ogonek – kolejka
  • oklapnyć – opadnąć
  • olik – niski gruby człowiek
  • ołblat – podstawka pod piwo, okrągły wafel wyrabiany jak gofry
  • oły, uły – krzywe nogi
  • oma – babcia, staruszka
  • omparta – rzut sędziowski
  • onaczyć, uonacyć – zob. łonaczyć
  • oni, łoni – wy, dawniej zwracano się do starszych osób zawsze z szacunkiem, w 3-ej osobie.
  • onkel – wujek zob. ujek
  • opa – dziadek (zrr) zobacz też upa
  • oplerka, oplerek – gruba parówka
  • ordnung – porządek
  • ostuda, łostuda, uostuda – wstyd, obciach, Niy rób mi uostudy – Nie przynoś mi wstydu
  • oszkliwy – szpetny
  • ouber –
  • ouberiba, oberiba – kalarepa
  • ożarty – zob. naprany
  • ożralec – pijak
  • ożraty – pijany
  • ożyrok, łożyrok – pijak

    -

P-

  • padać – mówić, powiadać
  • padze – pada (zrr)
  • paker – muskularny mężczyzna
  • pakerhala – siłownia
  • pakerny – umięśniony, wielki
  • palica – głowa
  • pampoń, pampuń – rolnik, gospodarz np. srogi pampoń – bogaty gospodarz na wsi
  • pana – przebita opona (zob. zwroty śląskie)
  • panczkraut - ciapkapusta, kapusta zmieszana z ziemniakami.
  • Panienka – Najświętsza Panienka, Matka Boska
  • pantać – pętać, wiązać, przywiązywać (ZL)
  • papać – jeść (używane w stosunku do dzieci)
  • papagaj – papuga (ZL)
  • papel – twarz (gruba) "taki papel"
  • papendekel – tektura
  • papiok (GŚ), papniok (ZL) – gwózdek (dokładnie gwóźdź wbijany do papy)
  • parfin – perfumy
  • paryzol – parasol (por. knyrps)
  • pastwa – pastwisko (ZL)
  • patrony – naboje → placpatrony – kapiszony
  • patyntregel – bagażnik
  • pecyna – bochenek chleba
  • pedzieć, pedzioł, pedzioła, pedzieli – powiedzieć, powiedział, powiedziała, powiedzieli
  • pensyja – pensja
  • penzyja (ZL), pynzyja – w:emerytura
  • perfum, parfium, parfin – w:perfumy
  • petronelka – lampa naftowa
  • pfyrzichy – brzoskwinie
  • pic – blef
  • piec – smażyć
  • pierdoła – 1. drobnostka; 2. nieudacznik
  • pieron – piorun
  • pierona kandego – zob. jeronie
  • pieroński – cholerny
  • pierwyj – dawniej (zob. zwroty śląskie)
  • pierzyński – zob. pieroński
  • pikać – kłuć (zob. zwroty śląskie)
  • pila – tabletka, pile – tabletki
  • pilować – iść/jechać szybciej
  • piontka – pięćdziesiąt groszy (zob. zwroty śląskie)
  • piskać – gwizdać, grać na piszczałce
  • pisok – mazak, ołówek
  • pitać – wulg. uciekać
  • pitfok – nóż do chleba, kozik, scyzoryk
  • pitlok – tępy nóż (ZL)
  • piyńć – pięć
  • piyńść – pięść
  • piznąć – uderzyć, np. Na banhofie pizło dwie – zegar dworcowy wybił drugą (godzinę)
  • piździawica – ziąb, mróz
  • piździeć, piździć – ziąbić, wiać
  • piździk (ZL) – zob. moplik
  • plac – podwórko
  • plafoniera – rodzaj oprawy oświetleniowej
  • plała – brezentowy dach ciężarówki, dach namiotu
  • plandeka – brezentowy dach ciężarówki
  • planeciorz – astrolog
  • plaskaty – płaski
  • plompa – pompa
  • płaczki, płacki – łzy (ZL) – (zob. zwroty śląskie)
  • płony – niesłony, jałowy (zrr)
  • po bosoku – boso
  • po leku (patrz leko) – powoli, łatwo
  • po wiela? – za ile?
  • pochać – broić, ruszać żarem w palącym się piecu
  • pocwić – zauroczyć (tylko w stronie czynnej) (ZL)
  • pocztorz – listonosz (ŚC)
  • podciep – podrzutek
  • podugowaty – podłużny (ZL)
  • podwiela – póki, dopóki, dokąd, jak długo (zrr)
  • podziać –
  • podzim – przedzimie, późna jesień
  • podziwać się – przyglądać się (zrr)
  • pogańskie krupy – kasza gryczana
  • pojakymu – dlaczego (ZL)
  • pole – podwórko (zp)
  • poleku – z łatwością
  • poleśniki, poleszniki, poliźniki (ŚC)- pieczone w liściach kapusty placki drożdżowe lub ziemniaczane
  • Poloki – Polacy, emigranci spoza Śląska
  • Polska – teren Polski poza Śląskiem
  • polter – zwyczaj weselny w domu panny młodej trzaska się szkło i hałasuje (GŚ)
  • pompać – pompować powietrze np. do koła (ZL)
  • pomywać – zmywać naczynia
  • Ponboczek –
  • Ponbóczek – Pan Bóg
  • ponć – pielgrzymka
  • pòńść – pójść
  • popaprany –
  • popsznioł, popśnioł – narwaniec (zrr) nicpoń, niejadek
  • portmanyj – portfel, portmonetka
  • porwać – ukraść
  • posaŋknąć – rzucić urok, zaczarować (ZL)
  • postrzedni – pośredni, średni, środkowy
  • posypka – kruszonka
  • poślimtany – poplamiony
  • pośmiwny – lubiący wyśmiewać innych
  • pośtamfować – potłuc, rozgnieść ziemniaki (ZL)
  • potek – ojciec chrzestny (ZL)
  • potka – matka chrzestna (ZL)
  • potmanyj –
  • potrow – drugi pokos siana (ZL)
  • powanz, powąz – drąg do mocowania siana i słomy na wozie (ZL)
  • powązić – mocować snopy lub siano na wozie (ZL)
  • pozór – uwaga (zob. zwroty śląskie)
  • póć – chodź (idziemy)
  • pódź (nó) sam – chodź (no) tu
  • półrzitek, półźitek – pośladek
  • pra? (zwrot retoryczny) – prawda?
  • prać się – bić się
  • prawok – prawdziwek (grzyb)
  • preswuszt, pryswuszt, prezwoszt – salceson
  • procesyjo – procesja
  • procnie – mozolnie
  • prontki – druty (dziewiarstwo)
  • pryka, pryko, prycza, pryczo – łóżko
  • przać komuś (a. pszać) – kochać kogoś, schlebiać komuś (zob. zwroty śląskie)
  • przeblekać – przebierać się
  • przeca – przecież
  • przeciepować – wypominać (ZL), przerzucać
  • przedsia – samodzielnie, na własną rękę
  • przekludzać się – przeprowadzać się
  • przeńście – przejście
  • przepadzity – zachłanny
  • przifanzolić – uderzyć, przypieprzyć
  • prziporek – rozporek
  • przychlast, przichlast – pupil, maminsynek
  • przykopa, przikopa – rów, strumyczek
  • przyrychtować – przygotować
  • psikać – kichać
  • psinco, psińco – nic, (zob. zwroty śląskie)
  • pszoć – kochać
  • puki (robić) – pierdzić
  • pukiel, pukel – garb; plecy
  • pukieltasia, pukieltasza, pukieltaśka – plecak, tornister
  • puklaty – garbaty
  • pulać się – śmiać się, naśmiewać się
  • pulać – sikać
  • pulok – penis
  • pultać, popultać – plamić, poplamić
  • pultok, putek (ZL) – indyk
  • půń, půnki – jabłoń, jabłonki
  • purtnońć –
  • purtnońć sie – puścić bąka
  • pychol – pysk
  • pykać kogoś – kiwać kogoś (ZL)
  • pympek – pępek
  • pyndala – pedał (ZL)
  • Pyra – poznaniak, Wielkopolanin
  • pyrlik – duży młot
  • pyrsk – na zdrowie, cześć (na pożegnanie)
  • pyrtek – malec
  • pysk –
  • pytlik – zob. bojtlik
  • pytok – żebrak

    -

R-

  • rabarber – rabarbar
  • radijok, radyjo – radio
  • radiska – rzodkiewka
  • raja – 1. grządka, 2. wers, 3. rząd (w drugyij raji – w drugim rzędzie), 4. kolejka (po zakup czegoś) boua srogo raja była duża kolejka
  • rajbetka – packa murarska
  • Rajch – Niemcy (jako kraj, ale głównie RFN)
  • rajcować – 1. dyskutować, 2. podniecać, 3. →
  • rajtować – ujeżdżać, jeździć na czymś (na koniu, ośle, świni)
  • rajza – podróż
  • rajzować – podróżować
  • rajzyfiber, rajzefiber – lęk (radość, podniecenie) przed podróżą
  • rant – zob. przykopa, skraj
  • raszpla –
  • raub – rozbój, kradzież
  • recht – racja (zwykle w wyrażeniu "mosz recht" – "masz rację")
  • rechtor, rechtór, rechtorka, rechtórka – nauczyciel, nauczycielka
  • reklamtasza, reklamtasia – reklamówka (torba foliowa)
  • reż – żyto (ŚC)
  • richtig – prawda, służy do zaakcentowania, podniesienia rangi słowa następującego, tłumaczone również jako bardzo, czy też zaprawdę; przykład: Tyś je richtig gryfno frela, czyli Ty jesteś zaprawdę ładną dziewczyną
  • robić – pracować
  • robotny – pracowity np.: August robotny sztyry razy kotny ;)
  • rod, rody/-a – zadowolony/-na
  • rogolka – mątewka
  • rojber – zob. chachor, zbój
  • rojbrować – rozrabiać, awanturować się
  • rolcanga – klucz hydrauliczny nastawny
  • rolwaga – wózek transportowy
  • roma – rama, fenster roma rama okienna (zob. zwroty śląskie)
  • romplować – hałasować
  • roumbac – wycinac drzewo w lesie lub trzaskac na mniejsze kawałki (ZL)
  • routkapa, roudkapa – koźlarz czerwony (ZL)
  • Rouza –
  • rouza – róża
  • roz, ros – raz
  • roztomaity – różnorodny (ZL)
  • roztomiły – bardzo miły
  • ruby – gruby
  • rugzag – plecak
  • ruła – 1. rura; 2. tempo (wolne); 3. cisza, spokój
  • rumpel – rozbójnik, rozbrykane dziecko
  • rumpla - tarka do prania
  • rus – karaluch
  • rychtig –
  • rychtować – przygotować
  • rychtować do pjeca – ładować węgiel do pieca
  • rychtyk, rychtig, richtig – 1. całkiem, zupełnie, bardzo, naprawdę, 2. w porządku (zob. zwroty śląskie)
  • ryczka, ryczla – stołeczek
  • Rydułtowik – mieszkaniec Rydułtów
  • ryl, rylka – szpadel
  • ryma – katar
  • ryszawy – rudy
  • ryzok – rudzielec (ZL)
  • rzadny, rzodny – brzydki
  • rzegotać – mówić bez ustanku
  • rzondzić – mówić chopy se rzondziouy we szynku
  • rzyć, rzić – dupa
  • rzykać – modlić się
  • rzympolić, rzempolić – grać na instrumencie (nieporadnie na instrumencie smyczkowym lub gitarze)

    -

S-

  • sagość, sagi – nagość, nagi (ŚC, GŚ)
  • sakry – (iść do) diabła, iść w sakry – spieprzać (ŚC)
  • sałot – sałata (ŚC)
  • sam – tu, tutaj (pódź sam yno)
  • sandale – sandały
  • sapieron – Górnoślązak (hanys) (ŚC)
  • se – sobie
  • seblekać się, seblykać się, seblyc się (ZL) – rozbierać się
  • sebuć się – zdjąć buty; sebuj się – zdejmij buty
  • sebuwać – zdejmować buty
  • sebuwac – przyrząd do zdejmowania butów
  • sejmować – zdejmować
  • sekutnik – komornik
  • seminać – zdejmować
  • serwet – obrus
  • si – gorące (ŚC)
  • siąpić, siąpą – mżawka (ZL)
  • siedlok – rolnik, który ma dużo pola (ŚC)
  • siedym – siedem
  • siela –
  • sielok – pług dwuskibowy
  • siksa – pogardliwie na młode kobiety (ŚC)
  • sioci – sianie zboża (ŚC)
  • siodać, siednyć – siadać, usiąść
  • sipi – mży
  • siupa, sipa, szipa (ZL) – łopatka na śmieci
  • siupnońć (se) – kucnąć (sobie)
  • siyc – kosić zboże (ŚC)
  • siymiyniotka – zupa wigilijna z konopi
  • skopiec, skopek – wiadro do dojenia krów
  • skorzica – cynamon
  • skóndsi, skondsi – skądś
  • skóra – człowiek skąpy (ŚC)
  • skrobaka – miotła z gałęzi brzozy
  • skrobek – krochmal (ZL)
  • skrynt – zakręt (ŚC)
  • skubaczki – kobiety skubiące pierze
  • skukać – schować (ŚC)
  • skuli – z powodu, z tej przyczyny
  • skyrsł (czego) – dlaczego (ŚC)
  • slypia – oczy
  • słepać, słeptać – zob. chlać
  • Słowiok – Słowak (ŚC)
  • słożyć (w piecu) – zapalić (w piecu) (ŚC)
  • smarkoc, smarkocz, smark – młody, niedoświadczony chłopak, smarkacz
  • smażylnica – jajecznica (ŚC)
  • smolić (coś) – pieprzyć (coś), ignorować (coś, kogoś)
  • smykać, smyczyć – iść gdzieś leniwie, bez chęci, spacerować bez celu (ŚC), włóczyć się
  • snadnie – prosto, łatwo (ŚC)
  • snopel – smark wystający z nosa
  • soczewa –
  • somsiek – miejsce na słomę w stodole
  • sopnąć – zareagować agresją (dot. zwierząt, ale nie tylko)
  • sornik – sarna (GŚ),(zrr)
  • sorõń – ktoś obrażony, obrażalski (GŚ),(zrr)
  • soroń – ktoś źle wychowany, cham
  • spodni – dolny (ŚC)
  • spodnica – halka
  • spodnioki – kalesony
  • spolegliwy – godny zaufania
  • spotrzebować – wykorzystać (gdy czegoś zabraknie)
  • spórny – niegrzeczny (ŚC)
  • sprać – zbić (dziecko) (ŚC)
  • spynd – skup żywca (ŚC)
  • spyrka – słonina (ZL)
  • sranda – dowcip, sensacja (ŚC)
  • srandowny, srandownik – dowcipny, żartobliwy, żartowniś (ŚC)
  • srogi – wielki, ogromny
  • sroła – gówniarz, smarkacz
  • stalkapa, sztalkapa – stalowy nosek buta (np. glana)
  • staniol – folia aluminiowa
  • starka, starzyk, starzik – babka, dziadek
  • stofka, stowka – pobór rekrutów
  • stow – staw
  • stracić – zgubić
  • strom – drzewo
  • strugać – rzeźbić (np. w drewnie)
  • strzibny – srebrny
  • strzoda – środa (ŚC)
  • styknie – wystarczy
  • styknonć –
  • suchać – spowiadać
  • suchatelnica – konfesjonał (ZL)
  • suć – sypać, puszczać gazy (ŚC)
  • swaczyna – podwieczorek
  • šwandrotać, šwandrać – mówić
  • switer, cwiter – sweter
  • swobodno, swobodny – panna, kawaler (ŚC)
  • sym-tam, sym tam – czasami, od czasu do czasu (ŚC)
  • synek – chłopak, młody mężczyzna
  • syr – ser
  • szaberplac – targ
  • szac – kawaler, zalotnik
  • szajbka – podkładka pod nakrętkę lub krótka firanka
  • szajs – wulg. gówno, dziadostwo, badziewie (ZL)
  • szajtel – podział, przedziałek
  • szaket, szakiet (ZL) – marynarka zob. też jakla
  • szałot – sałata, sałatka ziemniaczana (niem. der Salat)
  • szandara – żandarm, policjant
  • szaufynster – wystawa, okno wystawowe
  • szauszpiler – aktor
  • szauszpilerka – aktorka
  • szczewa – jelita, flaki
  • szczewik – but
  • szcziga, szcziżka – nieposłuszna dziewczyn(k)a
  • szczyrkoć – dzwonić, telefonować
  • szczyrkówka, szczyrkófka, szczyrkawka – grzechotka
  • szel –
  • szelontać – wstrząsać czymś płynnym (dot. wyłącznie płynów)
  • szery, szyry – nożyce (zrr)
  • szezlog, szezlong – tapczan
  • szif – łódź, statek
  • szinbajm – piszczel
  • szishajer – górnik strzałowy (niem. der Schießhauer)
  • szkarboły – buty (zazwyczaj stare, ciężke lub zniszczone męske buty)
  • szklok – landrynka
  • szkolorz – uczeń
  • szkót, szkut – smarkacz, mały łobuz
  • szkryflać – pisać
  • szkudzić – potajemnie czegoś szukać
  • szkuty – włosy (zrr)
  • szkyrtać – drapać
  • szlag – uderzenie
  • szlajfka – wstążka, sznurówka
  • szlajmaszyna – szlifierka
  • szlanga – żmija, wąż
  • szlauch – wąż (np. strażacki), gumiszlauch – wąż gumowy
  • szloga –
  • szlojder – proca
  • szlug – papieros, końcówka papierosa
  • szluk – łyk
  • szlus – koniec, amen, kropka
  • szlyjcuchy, szlyncuchy, szlincuchy – łyżwy (GŚ – zrr)
  • szłapa – 1. klapa, wejście na strych (ZL), 2. noga
  • szłob – zob. rus
  • szłopiec – pomieszczenie nad chlewem, oborą, gdzie magazynuje się siano lub słomę (zrr)
  • szmary, smary – lanie
  • szmaterlok, szmatyrlok – motyl
  • szmatloch, sznitloch – szczypiorek, powsinoga, zawalidroga, piąte koło u wozu
  • szmergiel –
  • szmira – smar (GŚ)
  • szmotlać – potykać się o własne nogi (GŚ)
  • szmyrgielpapiůr, szmergiel – papier ścierny (GŚ)
  • sznaps – kieliszek wódki, wódka
  • sznelcug – pociąg pośpieszny (ZTG)
  • sznita, sznitka – 1. kromka chleba (por. klapsznita) 2. cięcie, blizna po cięciu na ciele
  • sznitbouny – fasolka szparagowa
  • sznoptuch –
  • sznupa – 1. pysk zwierzęcia; 2. nos
  • sznupać – szukać, wąchać, grzebać w nieswoich rzeczach, np: zwroty śląskie?
  • sznuptychla – chusteczka do nosa
  • sznupy – tabaka
  • szola – winda
  • szolka – filiżanka, kubek
  • szoł – szedł
  • szpacer – spacer
  • szpajza – deser, słodka przekąska
  • szpanga – spinka do włosów (metalowa)
  • szpanować – prostować np. szpanować gardiny, usztywniać (np. linę).
  • szpargały – graty, rzeczy
  • szpas – przyjemność, zadowolenie
  • szpek – słonina (zrr)
  • szpil – gra, zabawa, mecz, rozgrywka (np. w kartach)
  • szpiler – gracz, zawodnik (zob. zwroty śląskie)
  • szpilplac – boisko piłkarskie
  • szpind – szafka na ubrania robocze
  • szpiterlok –
  • szplint, śplint – bolec (ZL)
  • szpliter – ostry, drobny kawałek kości lub szkła, odłamek
  • szporobliwy – oszczędny (zaleta)
  • szporować – oszczędzać, gromadzić pieniądze
  • szpotlać się – potykać się (o własne nogi)
  • szpotlok – oferma, łamaga, taki, co się potyka
  • szpraj – spray, sprej
  • szpyndlik – szpilka
  • szpyndlikosz, szpyndlikorz – skąpiec, człowiek drobnostkowy
  • szpyrka – skwarka, kawałek smażonej słoniny, (zrr), słonina
  • szrajbować, szkryflać (ZL) – pisać
  • szrank – szafa
  • szrauber – wkrętarka (ZL)
  • szraubsztok – imadło
  • szraubyncjer, szraubyncyjer – śrubokręt
  • szrot – używane części samochodowe (ZL)
  • sztachlok – agrest
  • sztachnońć się – zaciągnąć się (papierosem)
  • sztajger – sztygar
  • sztajgnońć – awansować
  • sztalbyszta – szczotka ryżowa
  • sztama – porozumienie
  • sztamajza – dłuto
  • sztanca – prasa hydrauliczna
  • sztand – stoisko np. na targu
  • sztandesamt – Urząd Stanu Cywilnego (niem. das Standesamt)
  • sztechówka (ŚO), sztychówa – szpadel
  • szteker – 1. gniazdko elektryczne; 2. przełącznik
  • sztela – miejsce
  • sztelung – pozycja
  • szterować – 1. popychać, szturchać, ale też wywierać presję psychiczną; 2. przeszkadzać
  • sztof – materiał (np. na sukienkę)
  • sztok – piętro (zob. zwroty śląskie)
  • sztolc – duma, dumny
  • sztole – buty piłkarskie (korki)
  • sztompel – drewniana podpora
  • sztople – drewniane podpory
  • sztora – zasłona
  • sztrachycla – zapałka '(ZL)
  • sztraf – kara
  • sztrajchować – malować
  • sztrasebanka, sztrasenbana – tramwaj (zbt) zob. bana
  • sztreka – droga, chodnik, wał ziemny
  • sztrofa – zwrotka
  • sztrom, śtrom (ZL) – prąd
  • sztrykować – robić na drutach
  • sztuba – areszt domowy
  • sztuce – getry piłkarskie
  • sztuchać – popychać
  • sztych – niemiły zapach
  • sztychówa – łopata
  • sztychówka – szpadel
  • sztyglować się – stroić się, malować się (makijaż), poprawiać swój wizerunek
  • sztyjc – ciągle
  • sztyl – kij
  • sztyngiel – pręt metalowy np. do wędzenia (ZL)
  • sztyrdziści, śtyrdziści – czterdzieści
  • sztyrnoście, śtyrnoście – czternaście
  • sztyrować – przeszkadzać
  • sztyry, śtyry – cztery
  • szumina – piana
  • szumny –
  • szupy – skorupy z jaj (zrr)
  • szus, szust – postrzeleniec
  • szusblech, szucblech – zderzak, błotnik rowerowy
  • szusiaty, szusiasty – postrzelony, narwany
  • szwaja – zob. gira
  • szwajsować – spawać
  • szwarny – elegancki, przystojny
  • szwela, szwele – podkłady pod tory kolejowe, tramwajowe
  • szwestera – siostra
  • szwigerfater – teść
  • szwigermuter – teściowa
  • szwong, szwung – pęd, rozpęd, zamach
  • szwongać – szwendać
  • szychta – dniówka
  • szynk – bar, knajpa, pub
  • szynkierka – karczmarka (ŚC)

    -

Ś-

  • ściebać – drapować, plisować, np. drobno ściebany klajd drobna plisowana suknia
  • ściebować –
  • ściorany – zmęczony, poobdzierany
  • ściulać – wulg. pobić, upić
  • ściulany – wulg. pobity, pijany, zmęczony, ubity
  • ściyl – ściółka (ZL)
  • ściyrnie – ściernisko
  • śćepnůńć – zrzucić
  • śekane – mięso mielone
  • śkryftnąć – wyłączyć (np. światło) (ZL)
  • ślapitkorz – 1. człowiek, który handlował tysiącami drobiazgów: grzebieniami, igłami, nićmi itp. (ŚO) (ZL); 2. dziad lub człowiek, który niesumiennie lub niedokładnie wykonuje swoją pracę (ZL)
  • śleper – ładowacz
  • ślepok – bąk (ZL)
  • ślimok – mazgaj
  • ślimtać – płakać, ślinić
  • Ślónzok, Ślůnzok, Ślojnzok (zrr) – Ślązak, czyli rdzenny mieszkaniec Śląska z dziada pradziada (przede wszystkim Górny Śląsk (*)
  • ślum – szlam, muł
  • ślyndzuchy – łyżwy
  • ślyzyk – zob. krancek (ZL)
  • śmiéra, śmiyra, szmiera – smar
  • śmiérkosz, śmiyrkorz – brudas
  • śmiertka – kostucha, śmierć
  • śmiotek – miotełka
  • śmjatek – szczotka do zamiatania na šipa – łopatkę do kurzu
  • śniodać – jeść śniadanie
  • śniołek – podgrzybek (ZL)
  • śpanga, szpanga – spinka, klamerka
  • śpik, śpiki, śpikol – smark, smarkacze, smarkacz
  • śrobśtok – imadło
  • śteker – przełącznik (ZL)
  • śtopować – cerować (ZL)
  • śtora – zasłona (ZL)
  • śtram – ciasno
  • śtrykować – zob. sztrykować
  • śtyryrogaty – czworokątny, kwadratowy (ZL)
  • świdraty, świrzaty (ZL) – zezowaty
  • świtnůc – przewrócic się, spaść (ZL)
  • świynte jonki – czerwona porzeczka (ZL)
  • świynty – święty
  • świyrcok – świerk (ZL)
  • świyrgotać – trząść się (np. z zimna), wpadać w drgania (dot. przedmiotów)

    -

T-

  • tablyt – taca (ZL)
  • tabula – tablica szkolna (ŚC)
  • tachać – dźwigać, przenosić ciężkie przedmioty
  • tajla – część
  • tajle – części
  • tajojki, tajuźki – Lwowiacy (ŚC) też ogólnie polscy emigranci z byłego ZSRR
  • takutki, takućki – taki sam (ŚC)
  • tanksztela – stacja benzynowa
  • tańcować, tańcowaczka – tańczyć, zabawa taneczna (ŚC)^
  • tapnóć – pęknięcie skalne w kopalni lub silne uderzenie nogą lub pietą w ziemię czy podłogę
  • targać – rwać, wyrywać
  • tarło – tarka (ŚC)
  • tasia – torebka
  • taskać – nosić (ŚC)
  • tasza – torba
  • tasza (Górny Śląsk *), tasia, taśka (ZL) – torba
  • taszyntuch, taszyntucha – chusteczka do nosa
  • taślampa (ZL), taszlampa, taszenlampa – latarka
  • tauzen – tysiąc
  • tej – herbata (napój) (przeważnie dotyczy mocno zaparzonej (ZL))
  • tekla – plotkara (ŚC)
  • tela – tyle
  • telki – tak duży (ŚC)
  • terozki – teraz
  • Tesia –
  • tinta – atrament
  • tintać – pić
  • tisztuch – obrus zob. serwet, łobrus, uobrus
  • titać – trąbić klaksonem
  • titek – klakson
  • titrać – zob. ciorać
  • toczka (ZL) – taczka
  • toć – oczywiście
  • tomata – pomidor
  • tonkać – moczyć
  • topek – nocnik
  • toplać – moczyć
  • tor – bramka na boisku; gol
  • torman – bramkarz
  • torta – tort - zob. zista
  • tortensztik – porcja, kawałek tortu
  • tóż – w takim razie
  • tragac – taczka drewniana (ZL)
  • treger – szyna (w konstrukcji stropu)
  • trep – niezdara, nieudacznik, głupek (zrr)
  • trepy – chodaki, ogólnie buty
  • trichter – lejek
  • trit – wycieraczka do butów
  • tropić (się) – męczyć (się) (ŚC)
  • trowa – trawa
  • tromba – część pieca, piekarnik
  • trómpka – trąbka
  • trówła, truhła – ozdobna skrzynka na ozdobności (ŚC)
  • trufać – przypuszczać (ŚC)
  • truhła – zob. trówła
  • trujok – grzyb trujący
  • tryjtki – buty piłkarskie
  • trza, trzeja – trzeba
  • trześnia – czereśnia (ŚC)
  • trzewiki – buty
  • trzi, trzij – trzy
  • trzyśńa – czereśnia
  • tubera – gruźlica
  • tuberok – gruźlik
  • tukej, tukyj – zob. sam
  • tunki – tenisówki, trampki
  • tuplikować – tłumaczyć
  • tuplok – 1. duży kufel piwa (ŚC); 2. karc. podwójna karta
  • tuste – zob. fet
  • tusty – 1. otyły, tłusty; 2. smalec
  • tuśki – kredki do makijażu
  • tutej! – pij! (do małego dziecka)
  • tuz –
  • tyj – zob. tej
  • tyjater – teatr (ŚC)
  • tyrać – zasuwać
  • tyrckać, tyrtkać – biegać truchtem
  • tyta – róg obfitości (torba ze słodyczami dla pierwszoklasistów) także pupa
  • tytka – torebka papierowa

    -

U-

  • uberiba – kalarepa
  • uciupać – narąbać drzewa na rozpałkę (ZL)
  • udawać – wydawać (pieniądze)
  • ufajdać się – zob. ciorać
  • ufifrać się – zob. ciorać
  • ujek – wuj, ujec (ŚC) zob. onkel
  • ukaranie – zmartwienie, kara
  • ukidać się – poplamić się
  • umfal – wypadek, nieszczęście
  • umorusany – ubrudzony zob. morus (ZL)
  • unfal – błąd, wypadek,zwroty śląskie
  • uniyskorzić (się) – spóźnić (się)
  • unterhouzy – kalesony
  • upa – podnieść
  • urlaub – urlop, czas wolny
  • urzyndować – przebywać lub zawrzeć znajomość z obcą osobą w celach towarzyskich oraz także może oznaczać prace urzędu/urzędnika w danych godzinach przyjmowania
  • uślimtany – zapłakany
  • utopiec, utoplec – baśniowy potwór, wciągał swoje ofiary do wody i topił je
  • utropa – zmartwienie (ZL)
  • uwarzyć, zwarzyć – ugotować

    -

V-

  • vanga -
  • vater – ojciec, także fater
  • verflucht -
  • Vesper -

    -

W-

  • wachować – stróżować, pilnować
  • wachtyrz – stróż (ZL)
  • wachtyrz – stróż (np. pies stróżujący)
  • wadzić się – kłócić się
  • wajać – płakać, skarżyć się
  • wajcha – zwrotnica lub uchwyt, np. dźwigni
  • wajecznica – jajecznica (ŚC)
  • waleska – karetka pogotowia
  • wander – spacer, wędrówka
  • wandzka, wancka – pchła, pluskwa, wesz
  • wanielicki – ewangelicki (ZL)
  • wanielik – ewangelik
  • wapyn –
  • wartki, wartko – szybki, szybko
  • warzecha, warzycha – warząchew
  • warzkuchnia – pomieszczenie gospodarcze, w którym się przygotowuje paszę dla zwierząt
  • warzyć – gotować
  • waserwoga – poziomica
  • waszberet, waszbret – tarka do prania
  • waszkorb – kosz na pranie
  • waszpek – miednica, miska
  • wawa – sprawiać ból (ŚC)
  • wądół – jar (ZL)
  • wąty, wonty – 1. protest (zob. zwroty śląskie); 2. wątpliwości
  • wciry – zob. szmary
  • wechslować, wekslować – zmieniać
  • wedle – zob. kole
  • wela – fryzura, grzywka (ciepnyć welom – zarzucić grzywką)
  • wele – obok, nieopodal
  • welować – wędzić kiełbasę lub szynkę
  • wengiel – węgiel
  • wercić się – opłacać się
  • werk – zakład przemysłowy
  • werkcojg – narzędzia
  • werksztela – warsztat
  • wertikol – szafka na bieliznę
  • westa – kamizelka
  • wetnąć się / wetnoć się (o coś) – założyć się (o coś)
  • wic – żart, anegdota
  • wieczerzać – jeść kolację
  • wieczerzo – kolacja
  • wiela – dużo, ile (w pytaniach) (Wiela je godzin = Która godzina?)
  • wieprzek – świnia
  • wieprzka – owoc agrestu
  • wieprzki – świnie
  • wierch, wjerch, wiyrch – góra (czegoś), wierzch
  • wiertać – wiercić, borować zęby
  • wiertel – ćwierć
  • wierza – wierzę, chyba
  • wihajster – narzędzie, przedmiot, uchwyt, rzecz – słowo zastępujące wszystkie inne, pochodzi od niem. Wie heißt er → Jak on się nazywa; zob. też: dinks
  • wija – bijatyka, awantura
  • wila, wyla – willa
  • Wilijo – Wigilia
  • winerka – parówka, kiełbaska drobiowa
  • winkiel (także: ek) – zakręt; brać winkiel – brać zakręt; za winklem – za rogiem (ulicy)
  • winszować – składać życzenia noworoczne
  • wista –
  • włazić – wchodzić
  • włócyć – bronować pole (ZL)
  • wodzionka – tradycyjne danie, ze starego chleba
  • wondół –
  • woniać – wąchać, pachnieć
  • wonty – pretensje
  • wor – upał
  • wrazić – wsadzić, wtrącić
  • wrazitek – osoba, która się wtrąca w nie swoje sprawy
  • wszandy, wszyndy – wszędzie
  • wungiel, wyngiel, wongiel – węgiel
  • wuszt – kiełbasa
  • wusztzupa – zupa z produktów świniobicia
  • wyciulać – wulg. zrobić w konia, wykiwać
  • wycug – dożywocie (ZL)
  • wydować sie – wychodzić za mąż (zrr)
  • wyfikać kogoś – wyprowadzić w pole
  • wyglebić się – zob. obalić
  • wygnać – wypędzić
  • wygnąć – wygiąć
  • wykludzić sie – wyprowadzić się
  • wykludzić – wyprowadzić
  • wykłodać – opowiadać
  • wykminić – oszukać, wyprowadzić w pole
  • wykustować sie – używić się
  • wylyś, wylyść – wyjść
  • wylywok – garnek z lanego żelaza
  • wymasta – filut, figlarz
  • wynokwiać, wynokfiać – wymyślać, wydziwiać, grymasić przy jedzeniu
  • wyntka, wyndka – wędka
  • wypity – pijany
  • wyszczygać – prosić, błagalnie patrzeć np. pies wyszczyga podczas obiadu
  • wysztiglować – wystroić, elegancko ubrać
  • wysztiglowany – wystrojony
  • wytorbić się – przewrócić się
  • wzióńść, wziyńść, wziynść – wziąć, odebrać

    -

Y-

  • yjzel – osioł
  • yncyklopedyjo – encyklopedia
  • Ynglynder – Anglik
  • yno – tylko
  • ynta – przewrót, upadek, skok do wody

    -

Z-

  • zabulić – 1. przepłacić; 2. zapłacić, zob. bulić
  • zaciągaczki – zasłony
  • zaciongnońć się – zachmurzyć się (o niebie)
  • zaczymie – zatrzymać, zatrzyma coś
  • zadatek – zaliczka
  • zadek – tyłek
  • zafrópować – zakorkować, zakręcić
  • zajechać się – zmęczyć się
  • zajta – strona internetowa
  • zakludzić – zaprowadzić
  • załośniczki – kolczyki
  • zamt – aksamit
  • zamtowy – aksamitny
  • zand – piasek
  • zand gruba – kopalnia piasku
  • zapucować – otynkować
  • zarozki – bakterie
  • zastawiać – zatrzymywać (kogoś) (zob. zwroty śląskie) (ZL)
  • zaś – znowu
  • zatela – wystarczająco, dosyć, np. "Kartofli momy na zima aż zatela" → "Ziemniaków mamy na zimę wystarczającą ilość" (rr)
  • zausznice – kolczyki
  • zawarte – zamknięte
  • zawierać, zawiyrać – zamykać
  • zawrzyć – zamknąć, np. "Zawrzyj tyn gupi dziub!", "Zawrzyj dźwiyże!" itp.
  • zbajslować – zorganizować, np. "zbajslować tref" → zorganizować spotkanie
  • zbereźny – nieskromny, erotyczny
  • zbobcyć, zdupczyć – zepsuć (ZL)
  • zdechlok – chuchro, zmęczona osoba
  • zeblec się, seblyc sie – rozebrać się
  • zejgeblat – brzeszczot, także piłka do metalu
  • zelma – wiedźma
  • zelter (Górny Śląsk *), zeltra (ZL) – woda mineralna
  • zerknyć, zerknońć – zaglądnąć, spojrzeć
  • zgrzybtok – źrebię
  • zic – 1. siedzenie, siodełko, taboret; 2. tyłek
  • zicać – siadać
  • zicherka – agrafka
  • zicherung, ziherung – bezpiecznik
  • ziele – chwasty (ZL)
  • ziemniok, ziemiok – ziemniak (ŚC), por. kartofle
  • zimt – cynamon
  • zipać, zipieć – sapać, rzęzić (ZL)
  • zista – babka (ciasto)
  • zitra, zejtra – jutro, dzień następny
  • zmierzły (czytać rz nie ř) – nieznośny, naprzykrzający się, marudny, nie wyspany (o dziecku)
  • znojdować – znajdować
  • znojść, znolyźć – znaleźć (zrr)
  • znokwiać – obiecywać
  • zofórt – za chwilę
  • zogówek – poduszka pod głowę
  • zoka – skarpetka
  • zokel, zokiel – lamperia
  • zoki, zokle (ŚC) – skarpetki, zob. fuzekle
  • zol – podłoga, podłoże, ziemia
  • zola – 1. podeszwa buta; 2. podbite oko
  • zolicić, zolycić – zalecać się, flirtować, randkować
  • zolyty, zolejty (zrr, ŚC) – zaloty, umizgi
  • zołza – sos
  • zomek – zamek
  • zomienta – zaspa
  • zońść – zajść
  • zorta – gatunek, rodzaj, odmiana
  • zowdy – zawsze
  • zowita, zawitka (ZL) – panna z dzieckiem
  • zrykowiny (ZL) – zaręczyny
  • zwyrtać (sie) – obracać (się)
  • zymft – musztarda
  • zyrtka (ZL) – żerdź
  • zys – żeś (ZL)

Ź-

  • ździwoczóny – wyprowadzony z równowagi

    -

Ż-

  • żadło, źradło, zdrzadło, żdżadło – lustro
  • żadnik – sprośnik
  • żałośnice, załośniczki – kolczyki
  • żber – balin
  • żdorać – 1. grzebać (w piecu, ognisku); 2. zaczepiać (ŚC)
  • żduchać – trącać (kogoś) (ŚC)
  • żeleźniok – piec żelazny, wóz żelazny
  • żeleźniok, żeloźniok – piecyk węglowy
  • żymlok – bułczanka
  • żymlok – bułczanka
  • żymła – bułka
  • żymła – bułka
  • żymła z karminadlem, ... z karbinadlem – bułka z kotletem mielonym (to nie hamburger)!
  • żyniaczka – ślub (ZL, ŚC)
  • żynóć – pędzić (bardzo szybko biec)
  • żyszka – skąpiec
  • żywobyci – życie
  • żyżyń -
  • żyżyń – pragnienie (ŚC)

    -

Imiona-

  • Achim, Chimek – Joachim
  • Agnys, Nyszka – Agnieszka
  • Alfrid – Alfred
  • Alfun – Alfons
  • Alojz, Lojzek, Lojzik – Alojzy
  • Ana – Anna
  • Barbora, Berbla – Barbara
  • Baścik – Sebastian
  • Berbla – Barbara
  • Bercik – Norbert, Albert, Engelbert, Robert, Hubert
  • Bernat – Bernard
  • Bynek – Benon
  • Cila, Cilka – Cecylia
  • Deta – Bernadetta, Bernadeta
  • Dora, Dorka – Dorota
  • Ecik – Edward
  • Eli – Eleonora
  • Elza, Liska – Elżbieta
  • Ernst – Ernest
  • Etmunt, Munda – Edmund
  • Franc, Francik, Francka – Franciszek, Franciszka
  • Fric, Fridek – Fryderyk
  • Frida – Elfryda
  • Gerat, Gert – Gerard
  • Gielo – Grzegorz
  • Gita – Brygida
  • Gryjta – Małgorzata
  • Gustlik, Gustek, Gustla – Augustyn, Gustaw, Augustyna
  • Gyjla, Angyjla – Aniela
  • Gynek – Eugeniusz
  • Hajdla, Hyjdla – Jadwiga, Adela, także od niemieckiego Adelheid
  • Hajna, Hajnel, Hajni, Hajnc – Henryk
  • Hana – Joanna
  • Hanik, Hanys, Hanzlik – Jan
  • Holdek – Reinhold
  • Ira – Irena
  • Johan – Jan
  • Jorg, Jorga, Jorguś – Jerzy
  • Justa – Justyna
  • Karlik – Karol
  • Krista – Krystyna
  • Lida – Lidia
  • Luca – Łucja
  • Lucek – Łucjan
  • Lyjo – Leon
  • Lyna, Lynka, Hela – Helena
  • Manek, Maniek – Emanuel
  • Maryjka – Maria
  • Matla – Marta
  • Micia – Emilia
  • Mija, Mijka – Maria
  • Munda, Mundek – Edmunda, Edmund, Rajmunda, Rajmund
  • Nyśka – Agnieszka
  • Ojgen, Ojga – Eugeniusz
  • Paula – Paulina
  • Paulek – Paweł
  • Pyjter, Piotrz, Pioter, Pietrek, Pieter' (ŚC) – Piotr
  • Richard, Richat (ZL) – Ryszard
  • Rołza, Rołska – Róża
  • Rudi – Rudolf
  • Ryjza, Rejza, Rynia – Teresa
  • Stanik – Stanisław
  • Stazyja – Anastazja
  • Sztefa – Stefania
  • Tejdor, Tyjuś – Teodor
  • Tila – Otylia
  • Tilda – Matylda
  • Trauda – Edeltrauda
  • Truda – Gertruda
  • Usia – Urszula
  • Wera – Weronika
  • Wichta – Wiktoria
  • Wilik, Wilem, Wilym, – (ZL), Wiluś (Górny Śląsk) – Wilhelm
  • Yjduś – Edward
  • Yma – Emma
  • Yngybert – Engelbert
  • Ynst – Ernest
  • Yrma – Erna
  • Ywald – Ewald
  • Zeflik, Zefel, Zefla – Józef, Józefa
  • Zelma, Zala – Salomea
  • Ziga, Zyga, Zyguś – Zygmunt, Zygfryd

    -

nazwy geograficzne-

  • Afrikaner – Afrykanin
  • Altrajch – Zagłębie Dąbrowskie (iron.)
  • Amerika – Ameryka
  • Amerikón – Amerykanin
  • Anaberg – Góra św. Anny
  • Anglijo – Anglia
  • Angliki – Anglicy
  • Bajerok – Bawarczyk
  • Bierafko, Biyrafka – Bierafka
  • Boguszic – Boguszowice
  • Byndzin – Będzin
  • Bytōń,Bytůń,Bytōm – Bytom
  • Cidry – Radzionków
  • Czynstochowa – Częstochowa
  • Czyrwionka – Czerwionka
  • Dōmb – Dąb
  • Dymbiensko – Dębieńsko
  • Fryna – Nowy Bytom (niem. Friedenshütte – Huta Pokój)
  • Fryc, Fryce – Niemiec, Niemcy
  • Gisz – Giszowiec
  • Glajwic – Gliwice
  • Góry – Tarnowskie Góry
  • Halymba – Halemba
  • Hindenburg – Zabrze
  • Idawajcha – Ligota
  • Indianer – Indianin
  • Italijo – Włochy
  • Italok, Italoczka, Italijoki – Włoch, Włoszka, Włosi
  • Jaszczymbio – Jastrzębie Zdrój
  • Kalyty – Kalety
  • Kandrzin – Kędzierzyn
  • Katowicy – Katowice
  • Kochlowicy – Kochłowice
  • Laband – Gliwice-Łabędy
  • Leszczin – Leszczyny
  • Loslau – Wodzisław Śląski
  • Lyndziny – Lędziny
  • Łazisk – Łaziska Grn.
  • Malapana – Mała Panew
  • Malynie – Malenie
  • Mechtal – Miechowice
  • Medalikorze, Medaliki – ludzie z Częstochowy
  • Morawiok, Morawioki – Morawianin, Morawianie
  • Nikisz – Nikiszowiec
  • Niymiec, Niymce – Niemiec, Niemcy
  • Nokło – Nakło Śl.
  • Ojropa – Europa
  • Opołle – Opole
  • Orzysze, Orzysz – Orzesze
  • Panewnik – Panewniki
  • Pepik, Pepiczka, Pepiki – Czech, Czeszka, Czesi
  • Piekar, Piekory, Piekory Slůnskie – Piekary Śl.
  • Piosek – Piasek
  • Polok, Poloczka, Poloki – Polak, Polka, Polacy
  • Przymszo – rzeka Przemsza
  • Rajch, Ef – RFN, Niemcy
  • Rosyjo, Russlandy – Rosja
  • Rus, Ruska, Rusy – Rosjanin, Rosjanka, Rosjanie
  • Schwarzwald – Czarny Las
  • Scyzoryki – mieszkańcy Gór Świętokrzyskich, Kielc
  • Siywierz – Siewierz
  • Ślōnsk, Ślōnzek – Śląsk
  • Ślōnzok, Ślōnzoczka, Ślōnzoki – Ślązak, Ślązaczka, Ślązacy
  • Świyntochlowic, Szwiyntochlowic, Świony – Świętochłowice
  • Uher, Uherka, Uhry – Węgier, Węgierka, Węgrzy
  • Woźnik – Woźniki Śl.
  • Ymieliń – Imielin
  • Zdziszowic – Zdzieszowice
  • Zobrze – Zabrze
  • Zołynże – Załęże
  • Plania – Płonia (obecnie dzielnica Raciborza)
  • Ostrog – Ostróg (obecnie dzielnica Raciborza)
  • Nowe Zegrody – Nowe Zagrody (obecnie dzielnica Raciborza)
  • Staro Wiyś – Stara Wieś (obecnie dzielnica Raciborza)
  • Studzienno – Studzienna
  • Nyndza – Nędza

    - Bobry-- Bobrowniki Śląskie

miary czasu-

  • ćwierć na jedno / świerć na jedno – piętnaście po dwunastej
  • pół czwortej – wpół do czwartej
  • punkt dwanosto – południe
  • trzi ćwierci na siódmo / ...świerci... – za piętnaście siódma

    -

 

kwiaty-

  • farbiczki – chabry
  • mlycz – mniszek lekarski
  • siyrotki – bratki
  • bolioczka – jaskry
  • ponboczkowo krew – dziurawiec
  • gynsi pympek – stokrotka
  • flider – bez
  • gladiole – mieczyki
  • piwowōńki – piwonie
  • jadwiżki – astry
  • johanki – czorna porzeczka
  • margaretki – złocienie
  • lipina – łubin
  • wieprzki – agrest
  • kamelki – rumianek
  • dziywanna – dziewanna
  • pozimki – poziomki
  • łostryngi,łostrynżlice, ostranżnice Ostranżyny – jeżyny
  • wojoki – rudbekia
  • lipina – łubin
  • kapucynka – nasturcja
  • żabiłoczka – niezapominajki
  • dombki – złocień ogrodowy
  • muszkaty – pelargonie
  • leluje – lilie
  • kokoci galoty – irysy
  • nelki – goździki
  • tulpy – tulipany
  • krasikoń – koniczyna
  • Ajzblumy – begonie

    -

karty-

Na Śląsku bardzo popularną grą karcianą jest skat wywodzący się z Niemiec. Stąd właśnie (ze skata), wzięły się śląskie nazwy kolorów i figur w kartach.

kolory-

  • grin – pik ♠
  • krojc – trefl ♣
  • herc – kier ♥
  • szel, siela (ZL) – karo ♦

figury-

  • dupek, jupek (ZL) – walet (np. krojcdupek – walet trefl)
  • kenich – król
  • ober – dama
  • tuz – as

inne terminy karciane-

  • angezagt – gra "zapowiedziana"
  • hand – gra "z ręki"
  • rajcowanie – licytowanie
  • sznojder – 90 oczek w kartach wygrywającego
  • sztych – lewa
  • szwarc – wszystkie karty zebrane przez wygrywającego

    -

określenia z żargonu górników i techniczne-

A-

  • ajzynblat – brzeszczot do metalu
  • ajzynzyga – piła (do metalu)
  • anszleger – nastawiacz przy windzie kopalnianej

B-

  • bajzyga – wyrzynarka (piła do drewna)
  • bormaszyna – wiertarka pneumatyczna
  • budunek – zabezpieczenie stropu w kopalni

C-

  • cechować – znaczyć, zaznaczać (np. miejsce na dziurę w ścianie)
  • chodnik – główny korytarz
  • colsztok – miarka składana, calówka
  • cwinger, cwinga (ZL) – ściskacz

F-

  • fajla – pilnik
  • fajlbank – falbank – stół warsztatowy
  • faustlik – średni młotek, mniejszy od pyrlika
  • fedra – sprężyna
  • fedrować – urabiać
  • fela – felga
  • fusgruba – kanał piekarski

    -

G-

  • galman – ruda cynku
  • gleta – paca tynkarska
  • glajza – szyna
  • gruba – kopalnia
  • guguła – niedojrzały, twardy owoc

H-

  • hajer – górnik strzałowy
  • haszpel – kołowrót (w kopalni)
  • hercówa – łopata
  • holajza – dłuto

K-

  • kalfas – pojemnik do mieszania zaprawy
  • karbidka – górnicza lampa karbidowa
  • krajzyga – 1) stół z piłą używany do cięcia drewna na opał, ale nie tylko; 2) piła tarczowa
  • kucza - woźnica
  • kurbla – korba

L-

  • lajsta – listwa
  • lajtung – rury c.o. z zimną i ciepłą wodą
  • lasia – metalowa poprzeczka przy słupku, do której przybija się przęsło płotu
  • laubzega – cienka piłka metalowa do wycinania, głównie w drewnie (włośnica)
  • lipynsztift – szminka

M-

  • majzel – przecinak
  • malta – zaprawa murarska
  • maras – brud
  • mufa – złączka z gwintem wewnętrznym
  • myjtermas – metr krawiecki

N-

  • nagel – gwóźdź (Górny Śląsk *)
  • nypel – złączka z gwintem zewnętrznym

    -

P-

  • papniok (ZL) , papiok (Górny Śląsk *) – rodzaj gwoździka wbijanego do papy. Krótki z szerokim łebkiem.
  • paryzol – parasol
  • przekop – główny chodnik na dole kopalni; jest ich zazwyczaj pare z przeznaczeniem na transport
  • pyrlik – młotek (duży – używany w kopalni)

R-

  • rajbetka – packa murarska
  • raszpla – 1. duży pilnik do drzewa,(ZBT)/(ZL) 2. ździerak do końskich kopyt (ZL)
  • ryl, sztychowka – szpadel

    -

S-

  • szalter – włącznik
  • szelontać – potrząsać płynem (np. w butelce)
  • szishajer – górnik strzałowy
  • szlajfmaszyna – szlifierka
  • szlagsznur – sznurek traserski (murarski)
  • szloga – "brama" przed parą młodą
  • szmyrgielpapior, pucpapior, glancpapior - papier ścierny (Górny Śląsk *)
  • szmergiel – szlifierka
  • szmira, szmyra – smar (Górny Śląsk *)
  • szraubsztok – imadło (Górny Śląsk *)
  • sztajger – sztygar
  • szteker – gniazdko elektryczne
  • sztamajza – dłuto (Górny Śląsk *)
  • sztechówka (ŚO), sztychówa – szpadel
  • sztople, sztomple – drewniane podpory, stemple
  • sztrom – prąd (elektryczny)
  • szwajsować – spawać (Górny Śląsk *)
  • szwela – drewniany podkład kolejowy
  • szychta – dniówka

    -

Ś-

  • śleper – ładowacz
  • ślypia – oczy
  • śrobśtok/śrubśtok – imadło
  • śrubunek – złącze rur grzejnych
  • szalter – przełącznik
  • szteker – gniazdko

W-

  • wajcha – uchwyt, np. dźwigni, zwrotnica kolejowa/tramwajowa
  • wanga – tęcza
  • wapyn – herb
  • waserwoga – poziomica
  • waszpek – wanienka do kąpieli, miska (GŚ)
  • wajzel – zegar, zegarek
  • welszkraut – kapusta włoska
  • wiepszki – agrest (GŚ-zrr)
  • wihajster – przełącznik (GŚ)
  • wojok – wojak, żołnierz
  • wurszt, wószt – kiełbasa

Z-

  • zapucować – otynkować mur (niem. der Putz=tynk)
  • zejgeblat – brzeszczot, także piłka do metalu (niem. das Sägeblatt)
  • zicherung – bezpiecznik (niem. die Sicherung)
  • zista - tort
  • zaczymie -zatrzyma śię

    -

Charakterystyczne zwroty i powiedzenia-

  • beser wiser (niem. besser wiser), ales wiser (niem. alles wisser) – mądrala, ktoś, kto wszystko wie najlepiej
  • dej Boże – odpowiedź na Boże pomogej
  • dej ptokowi wody, bo ci zdechnie! – j.w.
  • jerona, do pierona! – do diabła, do pioruna!
  • króliki ci się kocą – wydaje ci się, masz złudzenia
  • mosz ptoka – jesteś szalony!
  • mosz aua i dwa boloki – jw.
  • mosz aua – jw.
  • mosz ruła jak stary grynadier – jesteś strasznie wolny
  • po ptokach – za późno
  • szczyńść Boże – szczęść Boże (na przywitanie, również charakterystyczne pozdrowienie górników)
  • stary jak Hoymgruba - bardzo stary
  • utopiou sie w maślonce – zapadł się pod ziemię, nie wiadomo gdzie (ktoś) jest
  • z Panym Bogiem – z Panem Bogiem (na pożegnanie)
  • dej se yno pozor – uważaj sobie
  • dej pozor – uważaj
  • dej sie pokój – uspokój się, wyluzuj
  • nie skokej mi do ślypii – nie pyskuj, nie zaczepiaj mnie
  • niy szteruj mie – nie denerwuj mnie
  • nie wiyszyj mi nugli na oczach - nie gadaj głupot, nie próbuj mnie oszukać

 

 

 

baba 

 żona, kobieta

 

hyrlać 

 kaszleć

 

pazury 

 palce, ręce 

 

babowka 

 babka drożdżowa

 

hyrzać, hyrzanie, hyrzo 

 śmiać się

 

pecynek 

 bochenek chleba

 

babrać 

 brudzić

 

I

 

 

pedzieć 

 powiedzieć

 

babrok 

 brudas

 

ibrich 

 zapas

 

petronelka 

 lampa naftowa

 

babskie scochy 

 szczaw

 

idzie to zrobić 

 można to zrobić

 

piechty 

 pieszo

 

bachor 

 złe dziecko

 

Ignac 

 Ignacy

 

pieczki, pieczorki 

 suszone owoce

 

bachora 

 potrawa górali śląskich 

 

inakszy 

 inaczej np. inakszyj żeś tyn łogrod mog zrobić

 

piedronie 

 przekleństwo

 

bachraty 

 pękaty, gruby, otyły, z wielkim brzuchem

 

indianer 

 indianer

 

piegaty 

 piegowaty

 

bachroczek 

 pyzata lalka z materiału, szmacianka

 

inkszy 

 inny np. cosik inksze te ałto mocie

 

piekarok 

 piekarnik w piecu

 

badki, batki 

 majtki np. Czamu sie niy sebleczesz do batkow?

 

ino 

 tylko

 

pierdoła 

 gaduła, nudziarz

 

badnonć 

 zobaczyć, przypatrzeć się np. Badnij tam yno co robiom te bajtle.

 

interesantny 

 interesujący

 

pierdoła, pierdoły 

 coś mało istotne, mało ważne, głupota, drobiazg, drobnostka np. skuli takij pierdoły

 

badybatki, badyje 

 kąpielówki np. weź sie badybatki bo pudymy na basyn

 

ipi 

 brak piątej klepki np. Ty mosz ipi!

 

pieron 

 piorun, przekleństwo

 

badykostium 

 strój kąpielowy

 

ipta 

 głupek, oferma np. tyś to je ipta ja

 

pieronie 

 do pioruna!, przekleństwo np. Zaś mi te pierońskie kury w zogrodzie zgłobiom!

 

badywanna 

 wanna do kąpieli

 

istny 

 prawdziwy np. Z ciebie je istny gupielok!

 

pierucha 

 przekleństwo

 

bajlaga 

 dodatek, wkładka do kanapki 

 

isto 

 naprawdę

 

pierziński 

 okropny

 

bajs 

 kęs lub ugryzienie czegoś lub kogoś np. Twoj pies mie bajsnoł w rzić

 

iś pod paża 

 iść z kimś "pod rękę"

 

pieszczonek 

 pierścionek

 

bajsnonć, bajsnij sie 

 ugryźć, skosztować

 

Italok 

 Włoch np. Italoki to kiepskie wojoki!

 

pieśniczka 

 piosenka

 

bajtel, bajtle, bajtlik 

 dziecko, chłopiec

 

izba, izbedka 

 pokój, pokoik np. Dziecka, niy garusić w izbie!

 

pijok 

 pijak

 

bajtlik 

 portfel np. wiela mosz w bajtliku

 

izolyjband 

 taśma izolacyjna

 

pijondze 

 pieniądze

 

bajukać 

 raczkować, chodzić na czworakach

 

iże 

 że

 

pijus 

 pijak

 

bajzel 

 nieporządek, bałagan

 

J

 

 

pila 

 kurka lub tabletka

 

bakać 

 pracować np. Alech sie dzisio nabakoł! lub palić papierosy np. Bakosz aż Ci sadze z dupy lecom!

 

ja 

 tak np. Ja, ja, a my ci godali...!

 

pilik 

 kurka, kurczę np. Dej pozor synek na tego pilika bo go rozdepniesz!

 

bakpulwer 

 proszek do pieczenia

 

jabczok 

 mus jabłkowy, ciasto z jabłkami lub wino owocowe

 

pilynta 

 kurczęta

 

bal, bala 

 piłka np. Pogromy sie w bal?

 

jadymy 

 jedziemy np. Latoś jadymy do Niymiec!

 

piniondze 

 pieniądze

 

baliczek, balik 

 piłeczka

 

jagodki 

 porzeczki np. Te jagodki to kwasiory!

 

pioczek 

 garnuszek, kubeczek

 

baloniok 

 wóz z dużymi gumowymi kołami tzw. monster truck

 

jajco 

 jajko np. Zrobiymy sie smażonka z cołkij tytki jajec!

 

piontka 

 50 groszy

 

bamber 

 rolnik, gospodzarz na wsi

 

jakla, jakelka 

 górna część ubrania "chłopskiego" kobiety, bluza, żakiet np. Łobklykłach sie za ciepło jakla!

 

piosek 

 piasek

 

bamoncić 

 mówić bez sensu, bredzić, kręcić się w głowie

 

jako 

 jak np. Jako tam stoi napisane?

 

piska 

 kreska, linia

 

bamontny 

 oszołomiony, z zawrotem głowy np. Łod tyj pogody je żech dzisio tako bamontno!

 

jargać sie 

 denerwować, złościć się

 

piskać 

 piszczeć

 

bana 

 kolej, tramwaj

 

jedla, jedła 

 jodła

 

pisok 

 ołówek, coś do pisania

 

banhof 

 stacja kolejowa, dworzec

 

jednopuklaty 

 jednogarbny

 

pistołla 

 pistolet, broń

 

bania 

 dynia

 

jednym ciyngiym 

 non stop, bez przerwy

 

pitać 

 uciekać np. pitej bo jak cie łapna to ci nogi z rzici powyrywom albo kartofle ci pitajom

 

baniorz 

 kolejarz

 

jedwob, jydwob, hedwob 

 jedwab

 

pitfać 

 kroić tępym nożem

 

banka 

 tramwaj

 

jedzok 

 mający apetyt np. Dziwej sie, jaki tyn jedzok mo wielgi basior!

 

pitfok 

 tępy nóż np. Takim pitfokym chleba ani tomatow niy ukreja, musisz go nabrusić.

 

barches 

 słodka bułka

 

jegelniczka 

 poduszeczka na igły np. Niy siednij sie na jegelniczka!

 

Pitla 

 ciernik (gatunek ryby)

 

barzoła, barzoły, barzelisko, barzolisko, barziny, barziska 

 mokradła, bagno, szuwary

 

jegliczki 

 druty do sztrykowania np. Te jegliczki som na zoki!

 

pitnonć 

 uciec np. Jak Francek spuściył psa, to my wszyscy popitali na drzewa

 

bas, basior 

 brzuch np. ty mosz tyn basior

 

jeglorz 

 krawiec

 

pitomny 

 nieprzytomny

 

basok 

 brzuchacz, grubas, wielki brzuch

 

jegła 

 igła np. Kajżech dała sie te jegły!

 

piwowonia 

 piwonia

 

basztard, bastard 

 mieszaniec, ktoś nierasowy, osoba której jedno z rodziców pochodzi z poza śląska (inaczej mówiąc jest skrojcowany 

 

jeli 

 czy, czyżby

 

piyknie 

 ładnie

 

bauplac 

 budowisko, plac budowy

 

jerona, jeronie 

 przekleństwo np. Jeronie, dej mi pokoj!

 

piynciok 

 pięć złotych (5zł)

 

bebechy 

 wnętrzności, jakieś części w środku np. w samochodzie lub w zegarku

 

jezder, jezderkusie!, jezderyjo! 

 o jej!, o Boże!

 

piyrwy, piyrwyj 

 dawniej np. Piyrwyj dziecka były posuszniyjsze

 

beblać, beblanie 

 mówić od rzeczy, bełkotać np. Już sie zawrzij, bo yno beblosz a beblosz!

 

Jezusie, Maryjo Świynto! 

 o Boże!, zawołanie wystraszonej osoby

 

pizło 

 uderzyło, wybiło np. Jak na kościele piźnie dwanoście, to farorz łobiod zaczyno.

 

bebok 

 ktoś straszny, duch, upiór

 

jeźli 

 o ile, jeżeli

 

piznonć 

 uderzyć

 

bednorki 

 narty zrobione domowym sposobem z klepek starej beczki

 

jo 

 ja np. Jo sie nazywom Jorguś!

 

piździ 

 zimno np. piździ jak w keleckim

 

bek 

 płacz

 

jodło, jołdło 

 jedzenie, potrawa

 

piździk 

 motorower

 

bekać 

 odbijać po jedzeniu

 

johanka 

 czerwona porzeczka

 

piźniynty 

 stuknięty, wariat

 

bele jaki, byle jaki 

 obojętnie jaki

 

Jon, Jonek 

 Jan, Janek

 

plac 

 podwórko lub miejsce np. Na kole mogesz jeździć yno po placu lub Mosz tam doś placu by to łobalić?

 

bele kaj, byle kaj 

 gdzie kolwiek np. Bele kaj nie byda robiył, yno na grubie abo na banie!

 

jor 

 wiosna

 

plackaty, plaskaty 

 płaski

 

belek, balek 

 belka

 

Jorg, Jorguś 

 Jerzy

 

placpatrony 

 kapiszony

 

belontać 

 mieszać, kiwać się, dyndać np. Cosik mi sie belonto kole szłapow!

 

Jozek 

 Józef

 

plajtnonć 

 zbankrutować, zamknąć interes

 

berać 

 opowiadać np. bajki

 

jscać, jscanie 

 sikać, sikanie, oddawać mocz np. Dej pozor, bo najscosz na deska!

 

plała 

 peleryna, plandeka

 

Berbla 

 Barbara

 

juzaś 

 znowu, znów np. Juzaś leci dyszcz!

 

platfus 

 płaskostopie

 

Bercik 

 zdrobnienie Hubert, Norbert, Robert...

 

jużyna 

 podwieczorek

 

pleca, plery 

 plecy np. ale mosz kudły na plerach

 

beretka 

 beret

 

jyndyk 

 indyk

 

plecionka 

 chałka drożdżowa, słodka bułka

 

berga, bergowa, bergowka 

 kamień, bryła czegoś

 

jynzor 

 język

 

plisynrok 

 spódnica plisowana, z zakładkami

 

bery 

 opowiadania, opowiastki np. To bery i bojki a niy prowda!

 

K

 

 

plompa 

 pompa

 

beskursyjo 

 hultaj, cwaniak

 

kabociorz 

 człowiek fałszywy

 

plyjt 

 pled

 

bestoż 

 z tego powodu, dlatego, przez to, zatem

 

kabot 

 marynarka

 

plynckyrze 

 odciski na rękach od pracy

 

beszong 

 nasyp kolejowy np. Pasymy kozy na beszongu!

 

kachla 

 kafla, płytka ceramiczna

 

płachta 

 prześcieradło

 

betlować 

 chodzić po prośbie

 

kachlok 

 piec kaflowy

 

płaczka 

 łza

 

betlyjka 

 stajenka betlejemska, szopka

 

kaczok 

 bajoro, stawek

 

płat 

 opłata, należność

 

bez 

 bez lub przez np. Idymy na przima bez pole.

 

kaczyca 

 żelazny piec, inaczej żeleźniok

 

płonka 

 jabłko lub jabłoń np. Fuczysz jak jyż z płonkami!

 

bez dziyń 

 rano, za dnia, w ciągu dnia

 

kadubek 

 budka lęgowa dla ptaków, karmnik

 

po bosoku 

 boso np. Czamu boroku lotosz po bosoku?

 

bez lato 

 latem, podczas lata

 

kadzić 

 smrodzić

 

po ćmoku 

 po ciemku

 

bez połednie 

 w południe

 

kafyj 

 kawa

 

po gibku 

 prędko

 

bez tydziyń 

 w ciagu tygodnia, na co dzień, np. Na bez tydziyń jymy yno żur a wodzionka!

 

kaj 

 gdzie

 

po jakimu 

 dlaczego, jak np. Po jakimu ujek pojechoł do Niymiec a my niy?

 

bez zima 

 zimą, podczas zimy

 

kaj jaki 

 jakikolwiek

 

po jakimu to 

 dlaczego tak jest, jak to jest

 

bezma, bezmała, bezmałaś, bezmaji 

 nieomal, chyba, prawdopodobnie np. Bezmała Bercik je chory?

 

kaj tam 

 gdzie tam, ależ skąd np. Kaj tam, przeca koza niy jy papioru!

 

po prowdzie 

 naprawdę

 

bezrok 

 następny rok

 

kaj yno 

 gdziekolwiek np. Kaj yno wleziesz, tam gupio godosz!

 

po prożnicy 

 nadaremnie

 

bezto, beztoż 

 z tego powodu, dlatego, przez to, zatem

 

kajindzij 

 gdzie indziej

 

po ptokach 

 po wszystkim, to już koniec, stało się np. No i momy po ptokach, cug łodjechoł

 

Biczym po zadku! 

 biczem po dupie 

 

kajniykaj 

 gdzieniegdzie

 

po sagu 

 nago

 

biedro 

 biodro

 

kajsik 

 gdzieś

 

po widoku 

 zanim będzie zmierzch

 

bifyj 

 kredens

 

kajś 

 gdzieś

 

po zadku 

 zacofany

 

bigel 

 wieszak na ubrania lub zabawa (dyskoteka, potańcówka itp.) np. ida dzisio na bigel

 

kakałszale 

 napój z łuski kakaowej

 

pobodzie 

 pokłuje, np. dej sie pozor bo cie ta koza pobodzie

 

biglonzko, biglołzko 

 żelazko

 

kalfas 

 pojemnik do mieszania zaprawy cementowej

 

pocieszny 

 zabawny, wesoły

 

biglować 

 prasować

 

kalny 

 mętny

 

pociongać 

 wciągać smarki lub popijać wódkę np. Niy pociongej tak, yno sie wysmarkej doporzondku! lub Widziołeś go jak pociongo z gwinta?

 

biglynbret 

 deska do prasowania

 

kamela 

 wielbłąd np. Kamela mo dwa pukle!

 

pociongać z gwinta 

 pić prosto z butelki

 

biksa 

 puszka, konserwa np. Na wieczerzo łotworz tam jako biksa ze śledziami!

 

kamelki 

 rumianek

 

pocukrować 

 posłodzić

 

binda 

 bandaż

 

kamerlik 

 komórka, małe pomieszczenie

 

pod parza 

 pod rekę, pod ramię (iść z kimś)

 

binder 

 krawat

 

kamracić sie 

 przyjaźnić się, kolegować się np. Niy kamrać sie z tym pieronym!

 

podany 

 podobny

 

biołko, biołtko 

 białko z jajka

 

kamrat 

 kolega

 

podarzić sie 

 poszczęścić się

 

bioły 

 biały

 

kamratny 

 przyjacielski

 

podchlybiać sie 

 podlizywać się

 

bishalter 

 biustonosz

 

kamynie 

 kamienie

 

podciep 

 podrzutek

 

biyda 

 bieda np. u nos je biyda aż piszczy

 

kana, kanka 

 pojemnik na mleko

 

podhajcować 

 rozpalać ogień np. podhajcuj w piecu!

 

biydaszyby 

 podobne do studni dziury w ziemi, do wydobywania wegla "po amatorsku" z niskich pokładów, było to karalne

 

kant 

 krawędź np. dej pozor na kant stoła

 

podnoski 

 resztki jedzenia

 

biza 

 kant w spodniach

 

kantowka 

 belka drewniana, legar

 

podworek 

 podwórko

 

blacha 

 płyta kuchenna, wierzch pieca węglowego, na którym stawia się garnki podczas gotowania

 

kańś 

 gdzieś

 

podwyndzić 

 ukraść, zabrać coś bez czyjejś wiedzy

 

blachowy, blaszany 

 blaszanny, metalowy, coś z metalu np. dyć to je blaszane

 

kapa, kapka 

 nakrycie czegoś (np. łóżka), końcówka czegoś (np. buta)

 

podzim 

 jesień

 

blaj 

 karaś

 

kapelka 

 mała czapka, kapelusik np. Nasz biskup mo fajno kapelka!

 

podzimki 

 truskawki, poziomki

 

blajsztift 

 ołówek

 

kapelonek 

 wikary, młody ksiądz np. Do naszyj wsi prziszoł mody, szwarny kapelonek!

 

podziwać sie 

 przyjrzeć się, spoglądać np. Podziwej sie na nasza piykno chałpa

 

blank 

 zupełnie, całkiem np. Tyś chyba blank łogup!

 

kapistrant 

 ministrant

 

podź 

 chodź

 

blaszok 

 coś z blachy, metalu, np. pomieszczenie sklepowe o blaszannych ścianach, garaż blaszanny

 

kapka 

 kropla lub trochę czegoś

 

pofyrtany 

 zwariowany, pomylony

 

blatsznajder 

 nóż do szkła (szyb)

 

kapka 

 kropelka, odrobina

 

poganka 

 kasza gryczana

 

blaza 

 odcisk, pęcherz, np. na ręce od pracy lub na nogach po długiej wędrówce

 

kapnonć sie 

 zrozumieć, zorientować się np. Łona sie chyba nigdy niy kapnie!

 

pogorszyć sie 

 pogniewać się

 

blindar 

 ślepa kliszka

 

kapok 

 peleryna, kamizelka ratunkowa

 

pohalać 

 pogłaskać

 

blizablajfer 

 piorunochron

 

kapołka, kapałka 

 serwatka np. Łod kapołki biere mi sie na żiganie!

 

pojedzony 

 syty, najedzony

 

blomwaza 

 wazon

 

kapry, kaper 

 karpie, karp

 

pojeść 

 zjeść, najeść się np. Pojedzony? No to do roboty!

 

blonkol 

 kalafior

 

kapsa, kabza 

 kieszeń np. Wyciong te rynce z kapsy!

 

pojscać 

 posikać, oddać mocz

 

blukać, blakać 

 gadać bzdury

 

kapuca 

 kaptur

 

pojszczodek 

 środek

 

blyndować 

 oślepiać, świecić po oczach

 

kara 

 taczka np. W karze mom piosek i kamynie!

 

pokludzić 

 poprowadzić

 

błoznować 

 żartować

 

karasol, karasola 

 karuzela np. Zwyrtnymy sie na karasolu?

 

pokroć 

 pokroić np. Pokrołech woszt i chlyb na sznity

 

błozny 

 żarty, błaznowanie np. robić kogoś za błozna (żartować z kogoś)

 

karasolnik 

 osoba obsługująca karuzelę

 

poleku 

 powoli

 

bocoń, bocion, boczoń 

 bocian

 

karbidka 

 lampa karbidowa (stosowana na kopalniach)

 

policaj 

 policjant

 

bodnońć 

 ukłuć

 

kareł 

 karzeł

 

policyjo 

 policja

 

bojki 

 bajki

 

Karlik 

 Karol

 

polityka 

 narzędzie na długim kiju do gaszenia i zapalania świec w kościele

 

bojtel 

 woreczek

 

karlus 

 chłopak, młodzieniec, kawaler np. Łod kogoś ty je, karlus? (Czyim jesteś synem chłopczyku?)

 

polskie kloski 

 ciemne kluski z gotowanych i tartych ziemniaków, zwane też "śląskimi kluskami"

 

bojtlik, bojtliczek 

 portmonetka

 

karminadla, karminadel 

 kotlet mielony, klops np. Dzisio na łobiod karminadle!

 

połednie 

 południe

 

bok, boki 

 zasłona

 

karnonć sie 

 przejechać się (np. na rowerze) np. Dej sie karnonć na kole!

 

połfontek, poł fonta 

 0,25 kg

 

bolawy 

 bolący

 

kartacz 

 miotła

 

połno 

 pełno

 

boliłoczka 

 kwiatki jaskry

 

kartofel 

 ziemniak

 

połosprowiać 

 poopowiadać

 

bolok 

 miejsce bolące, siniak, wrzód

 

kartoflonka 

 zupa ziemniaczana

 

połrzitek, połrzitko, połrzitki 

 pośladek, półdupek, pośladki

 

bombel 

 małe dziecko, niemowlę

 

kastlik 

 pudełko, skrzynka

 

pomacać 

 podotykać np. niy macej mie albo niy macać warzyw

 

bombel 

 pompon np. w czapce

 

kastrol 

 duży garnek z żeliwa

 

pomaluśku 

 powoli, pomalutku

 

bombel 

 pęcherz na skórze np. po oparzeniu pokrzywą lub ukąszeniu (przez komara, osę itp.)

 

katelmus, katyjmus 

 katechizm

 

pomywać 

 zmywać naczynia np. weź ino pomyj gary

 

bombon 

 cukierek

 

keby 

 jakby, gdyby

 

Ponboczek 

 Pan Bóg lub Chrystus np. Szczynść Boże, łostońcie z Ponboczkym!

 

bonclok 

 garnek, garnek gliniany

 

keciok 

 karuzela łancuchowa

 

ponć, ponci 

 pielgrzymka

 

bonkawa 

 kawa, kawa naturalna, zbożowa

 

kecka 

 spódnica np. Kożdo kecka mu sie podobo!

 

ponknonć sie 

 posunąć się np. Ponknij sie, niych sie tyż siedna, ławka je przeca szyroko

 

bont, bonty 

 kolor, kolory

 

kecka 

 spódnica

 

popsznioł 

 uparciuch, maruda np. Czamu popszniole niy jysz tyj zupy?

 

borajstwo 

 biedaczek, ktoś komu się współczuje np. Borajstwo, piznołeś sie w gowa?

 

kedy 

 kiedy

 

pora 

 para lub parę np. jedna pora zokow lub Mom pora kurzikow na przedej!

 

borok 

 nieborak lub oferma

 

kejnedy 

 innym razem np. Pogodomy ło tym kejnedy!

 

porachować 

 policzyć

 

borsztajn 

 krawężnik

 

kelnia 

 chochla lub kielnia 

 

portmanyj 

 portmonetka

 

Boże pomogej! 

 Boże pomagaj! np. To pozdrowienie dla napotkanego przy pracy (odpowiadało się: Dej Panie Boże!)

 

kepa 

 główka np. bier jom na kepa

 

porzond 

 ciągle

 

bożo krowka 

 biedronka

 

kepkować 

 główkować (np. piłką)

 

porzykać 

 pomodlić się np. Trza porzykać za starzika!

 

bożyduda 

 organista

 

kerhow 

 cmentarz np. Kożdy z nos trefi na kerhow!

 

poschro niać 

 pochować np. Poschroniejcie wasze graczki z zogrodka, już sie ćmi!

 

bracik 

 brat

 

kery, kero 

 który, która

 

posypka 

 kruszonka na cieście

 

brateringi 

 śledzie opiekane

 

keta 

 łańcuch (od roweru) lub korale, ozdobny łańcuszek np. Sleciała mi keta w kole!

 

poszczodek 

 środek

 

bratkartofle 

 smażone ziemniaki

 

kibel, kiblik 

 wiadro

 

poszelontać 

 wstrząsnąć

 

bratruła, ruła 

 piekarnik

 

kichol 

 nos

 

posznupać 

 poszukać lub zarzyć tabaki np. Niy sznupej w tyj szuflodzie bo narobisz garusu!

 

brauza 

 oranżada, napój musujący w butelce lub w proszku do rozcieńczenia

 

kichol 

 nos

 

posztopować 

 zacerować

 

brecha 

 łom

 

kidać 

 poplamić, polać się (np. zupą) np. Niy kidej sie żurym!

 

potargać 

 podrzeć, rozedrzeć np. potargołech sie galoty albo tyn gupek mi potargoł heft

 

breweryjo 

 awantura

 

kiej, kiejś 

 kiedy

 

potek, pociczek 

 ojciec chrzestny

 

briftasza 

 torba, teczka na dokumenty (najczęściej do dnia dzisiejszego noszona przez listonoszy)

 

kiela 

 ile, wiele

 

potka, pociczka 

 matka chrzestna np. Moja potka Lyjna dała mi pieszczonek

 

bronocić 

 rumienić się, zmienić kolor przy pieczeniu np. Wejrzij do pieca czy sie już tyn kołocz po leku bronoci.

 

kilać 

 łaskotać np. Niy kilej mie bo sie pojscom!

 

powijok 

 pielucha

 

bronok 

 ktoś brązowy, "brązowy koń"

 

kimnonć sie 

 zdrzemnąć, przespać się

 

pozłotka 

 sreberko, folia meteliczna do opakowania np. czekolady

 

bronotny 

 brązowy

 

kindermyjdla 

 opiekunka do dzieci

 

pozor dać 

 uważać np. Dej sie pozor na Francka!

 

brotbiksa 

 chlebak (pojemnik na chleb)

 

kiołzać, kiołzawka 

 ślizgać, ślizgawka Pokiołzomy sie na kiołzawce?

 

pra? 

 prawda?, naprawdę? rzeczywiście? np. Pra, że mi pszajesz?

 

brusek 

 szlifierka, kamień do ostrzenia noży, kosy itp.

 

kipa 

 niedopałek papierosa

 

praje 

 prawie, na złość

 

brusić 

 ostrzyć, szlifowć

 

kiper 

 auto wywrotka

 

prask 

 ciźba, tłum

 

brutfanka, brytfanka 

 garnek do pieczenia mięsa

 

kipnoć 

 przechylić się lub umrzeć

 

prasnoć 

 upaść, uderzyć

 

bryja 

 gęsty kompot z gruszek lub wigilijna moczka

 

kipować 

 wywracać, strząsać popiół z papierosa

 

prastarka 

 prababcia

 

bryle 

 okulary

 

kirchof 

 cmentarz

 

prastarzik 

 pradziadek

 

brylok, brylaty 

 okularnik, noszący okulary

 

kista 

 skrzynka np. W kiście piwa je 20 flaszek!

 

prawić 

 mówić, opowiadać

 

bryna, brynol 

 denaturat lub alkoholik

 

kiszka 

 kwaśne mleko np. Kartofle z kiszkom jymy dycki w piontek!

 

prawok 

 grzyb prawdziwek, borowik

 

brzidok 

 ktoś nieładny, niesympatyczny

 

kita, kitka, kitko 

 uda, udko np. od kurczaka

 

preswoszt 

 salceson np. Niy jydz tego preswosztu, taki je tusty...

 

brzim, brzym 

 modrzew

 

kitel 

 fartuch np. roboczy

 

prosia 

 prosię

 

bubikopf 

 kok

 

kiwnoć sie 

 pomylić się, zmylić

 

prozny 

 pusty

 

buczeć 

 gderać, marudzić

 

klachać 

 plotkować

 

pryk, pryko 

 łóżko

 

buda 

 szkoła lub bramka na boisku lub kram 

 

klachanie 

 plotkowanie

 

przeblykać 

 przebierać

 

budziorz 

 bramkarz lub sprzedawca w budce np. odpustowej

 

klachula 

 plotkara

 

przeca 

 przecież np. Przeca żech ci godoł, że mosz dwa chleby kupić a niy jedyn!

 

buks 

 mały drań, sympatyczny urwis

 

klachy 

 plotki np. Zaś Ana idzie do nos na klachy!

 

przeciepować 

 przerzucać

 

bulić 

 burzyć, niszczyć lub płacić

 

klajd 

 suknia

 

przedsia 

 przed siebie

 

bulkać 

 bulgotać lub mówić za dużo albo niewyraźnie

 

klamor 

 coś niepotrzebnego, stary grat np. Wyciepnij te stare klamory!

 

przekabacić 

 przekonać, namówić, wpłynąć na zmianę zdania np. Przekabaciyli go w tych Niymcach nafolowanymi sklepami

 

bulknonć coś 

 palnąć głupstwo, odburknąć

 

klank 

 dźwięk, warkot silnika np. jaki tyn mustang mo piykny klank

 

przekludzić sie 

 przeprowadzić się np. Latoś przekludzymy sie do nowyj chałpy

 

bulknonć sie 

 utopić się, topić się

 

klapaczka 

 packa na muchy np. Zaś mi dziecka wziyny klapaczka!

 

przekopyrtnonć sie 

 przewrócić się, umrzeć

 

buła 

 guz, opuchlizna

 

klapka 

 łapka na myszy

 

przekrony 

 przekrojony

 

butlować 

 hałasować

 

klapsznita 

 podwójna kromka chleba, kanapka np. Styknom ci dwie klapsznity?

 

przepadzity 

 zachłanny np. Niy być taki przepadzity, przeca dwanoście klosek ci styknie!

 

być po zadku 

 być zacofanym

 

klara 

 słońce np. ale dzisio klara blynduje

 

przichlybek 

 lizus

 

być w doma 

 zrozumieć lub być w domu

 

klawiyr 

 pianino np. Zagrej "sto lot" na klawiyrze

 

przichlybiać sie 

 podlizywać się

 

byfyj 

 kredens

 

klekotać 

 uderzać, kołatać

 

przida, przidzie 

 przyjdę, przyjdzie np. jo tam przida do cia

 

bymbyn 

 bęben

 

klekotka 

 kołatka

 

przidatki 

 dodatki

 

byrkać 

 odbijać po jedzeniu

 

klipa 

 oferma lub zabawa dziecięca

 

przikludzić 

 przyprowadzić

 

byrna 

 żarówka

 

kloper 

 trzepaczka np. Jak wezna kloper to dostaniesz po rzici!

 

przikopa 

 rów

 

byszta 

 szczotka

 

klopsztanga 

 trzepak np. Złaś synek z tyj klopsztangi!

 

prziloz 

 przyszedł np. na pierona żeś sam prziloz?

 

bysztek 

 sztućce

 

kloszczonka 

 woda po kluskach np. Zaniyś ta kloszczonka wieprzkowi!

 

prziłaź, prziłazić, przilaź, przilazić 

 przychodź, przychodzić

 

cajgowe galoty 

 rodzaj spodni roboczych lub dżinsy

 

klosztor 

 klasztor

 

prziś 

 przyjść np. mom tam prziś do cia?

 

cangi 

 obcęgi

 

klosztorno panna 

 zakonnica

 

prziś na krziwe pyski 

 pokłócić się z kimś

 

canpasta 

 pasta do zębów

 

klotka 

 klatka np. Staroszek robi klotki na kroliki!

 

przitaszczyć 

 przynieść

 

capnonć 

 złapać

 

kluczka 

 korba np. do studni

 

przoć 

 kochać, lubieć

 

cedzitko 

 sitko

 

kludzić 

 prowadzić, przeprowadzać się np. Przekludza sie na familoki!

 

przodek 

 przód, coś z przodu

 

cera 

 córka np. Waszyj cerze to już chyba łoziymnoście?

 

kluk 

 chłopiec

 

przynść na krziwy pysk 

 pokłócić się

 

cerziczka 

 córeczka

 

klupać 

 pukać, trzepać, uderzać

 

psinco 

 nic, figa z makiem

 

ceski 

 10 groszy

 

klyty 

 rozmowy

 

pszajesz mi? 

 kochasz mnie? np. Komu pszajesz bardzij mamie czy tacie?

 

cesta 

 droga

 

kłaki 

 buraki pastewne, krokiew

 

pszoć, pszać, pszajać 

 kochać

 

cetnor 

 50kg

 

kłobuk 

 nakrycie głowy, kapelusz

 

ptok 

 ptak (patrz też mieć ptoka)

 

chacharstwo 

 łobuzeria, draństwo

 

kłopeć, kłopcie 

 duży kawałek/ki czegoś np. w potrawach

 

puc 

 tynk

 

chachnoć sie 

 pomylić się, uderzyć się

 

kminić 

 oszukiwać, kłamać

 

pucować 

 czyścić lub tynkować

 

chachor 

 łobuz

 

knefel, kneflik 

 guzik, guziczek np. Urwoł sie z szaketa knefel!

 

pucpapior 

 papier ścierny

 

chacka 

 chusta do noszenia dziecka, nosidełko

 

knif 

 sztuczka, sposób np. Naucz mie tego knifa!

 

puding 

 budyń

 

chaderlok, szmaciorz 

 skupujący stare szmaty, butelki, złom

 

knipsaparat 

 aparat fotograficzny

 

pukać sie 

 jąkać się

 

cham 

 skąpiec

 

knipsować 

 fotografować, robić zdjęcia

 

pukel 

 garb, plecy, grzbiet np. Te pierońskie komunisty mogom mi skoczyć na pukel, a do partii i ta niy póda!

 

chamić sie 

 skąpić

 

knobloch 

 czosnek

 

pukeltasza 

 tornister, plecak np. Kamela to koń z pukeltaszom

 

chamliwy 

 skąpy

 

knobloszka 

 parówka

 

puklaty 

 garbaty

 

chamster 

 chomik

 

knut 

 odchody, stolec

 

pulać 

 siusiać

 

chańdownij 

 dawniej, przed wiekami

 

knypek 

 karzeł, osoba małego wzrostu, grubasek np. taki knypek przilecioł i coś buczoł

 

pulok 

 "siusiak", członek (jako narząd płciowy), penis

 

chańdowny 

 stary

 

kocher 

 kuchenka elektryczna

 

pultok 

 flejtuch

 

charboły 

 stare buty

 

kocik, kociczka, koczka 

 mały kotek

 

pultok, putek 

 indyk

 

chark, chork 

 "ciężka" ślina

 

kodka, kłodka 

 kłódka

 

purtnonć 

 puścić bąka

 

charkać, chorkać 

 ciężko spluwać np. Chorkosz jak stary chop!

 

kofer 

 skrzynia, walizka

 

putnia, puciynka 

 puszka, pudełko

 

charlać, chyrlać 

 kaszleć np. Ty yno chyrlosz a chyrlosz, czamu sie niy lyczysz?

 

kokot 

 kogut

 

Pyjter 

 Piotr

 

charnonć 

 ugryźć

 

kokotek, kokocik 

 kogucik lub kran

 

pylnonć sie 

 pobiec np. Pylnij sie do sklepu i kup piwo!

 

checa 

 ubaw

 

kole 

 przy, koło np. Kole chałpy mom zogrodka!

 

pyndala, pyndale 

 pedał, pedały np. rowerowe, samochodowe

 

chichrać 

 śmiać się

 

kolity 

 kolisty

 

pyndziałek 

 poniedziałek

 

chichry 

 śmiechy

 

kolybać sie 

 kołysać się

 

pyndzyjo 

 emerytura np. Starzik już je sztyrnoście lot na pyndzyji

 

Chimek 

 Joachim

 

kolybka 

 kołyska

 

pyrlik 

 ciężki młot

 

chlasnonć 

 uderzyć np. Chlast go w pysk!

 

kolyndniki 

 kolędnicy

 

pyrsk 

 na zdrowie (przy toaście) lub cześć

 

chlebus 

 darmozjad

 

koło 

 rower np. Jeździsz na kole bez czimania?

 

pyrtek 

 maluch

 

chlyb 

 chleb, pieczywo

 

kołocz 

 ciasto drożdżowe np. Co to za niydziela bez kołocza!

 

pyrtnoć 

 szturchnąć, potrącić

 

chlyw 

 chlew

 

kołoczek, kołoczyk 

 drożdżówka

 

pysk 

 buzia, twarz np. Nachytosz po pysku

 

chłabinka 

 patyczek, gałązka, pręcik

 

kołorz, kolorz 

 kołodziej

 

pywnica 

 piwnica np. Do naszyj pywnice wlezie łoziym cetnorow kartofli

 

choby 

 choćby np. chobych to mioł w pazurach niyś

 

komin, kumin 

 komin

 

R

 

 

chodzić po fechcie 

 żebrać

 

kominiorz 

 kominiarz

 

rachować 

 liczyć np. Porachuj, wiela cilipow siedzi na krzoku

 

chop 

 mąż, mężczyzna

 

komora 

 spiżarka np. Niy wyrobiej bo cie zawrza w komorze!

 

radiska 

 rzodkiewka

 

chopionka 

 kobieta ubrana po chłopsku, w śląskim stroju ludowym (chłopskim)

 

konkastla, kołkastla 

 węglarka, pojemnik na węgiel przy piecu

 

radyjko 

 radio, radioodbiornik

 

Chowcie sie! 

 bądźcie zdrowi, do widzenia

 

konsek 

 kawałek np. Ani konsek zisty niy łostało?

 

radzi 

 zadowoleni np. Radziście starko z wnuka?

 

chrobok 

 robak

 

kopalnioki 

 czarne anyżowe cukierki

 

rafiok 

 wóz z drewnianymi kołami o żelaznych obręczach

 

chropaty 

 szorstki, nierówny lub pryszczaty

 

kopcić 

 dymić, kurzyć np. Ale sie kopciło z tyj chałpy jak pieron

 

raja 

 kolejka (np. w sklepie) np. Boł wielki prask i chleba niy sprzedowali za rajom yno tym, co sie piyrsi dociśli

 

chuderlok 

 nieborak, biedactwo, ktoś chudy

 

kopidoł 

 grabarz, górnik

 

rajbetka 

 narzędzie murarskie do równania tynku na ścianie

 

chybło 

 zabrakło

 

kopla 

 klamra od paska, sprzączka

 

rajcować 

 głośno się zachowywać, wymądrzać się

 

chycić 

 wziąć, złapać, rozpocząć np. Chytomy sie za ta robota!

 

kopocz, kopoczyk 

 kopaczka, motyka

 

rajcula 

 pyskula np. Te rajcula, niy być tako przemondrzało!

 

chyrczeć 

 chrapać

 

kopruch 

 komar np. Ale kopruchy żerom!

 

rajfeszlos 

 zamek błyskawiczny np. Jo mom rosporek w galotach na rajfeszlos a ty yno na knefle!

 

chyrdol, chyrtoń 

 gardło, przełyk, krtań, szyja

 

kopyrtka 

 fikołka, koziołek, przewrót gimnastyczny

 

rajmatyka 

 reumatyzm

 

ciaciany 

 ładny

 

kopyrtnonć 

 zrobić fikołka

 

rajn 

 dalej, do środka

 

ciamble, dziamble 

 wróble

 

korba 

 ktoś pomysłowy

 

rajtować 

 jeździć konno

 

ciaperkapusta 

 kapusta utłuczona z kartoflami

 

korflasza 

 naczynie do fermentacji wina

 

rajza, rajzować 

 podróż, podróżować

 

ciapkapusta 

 kapusta zasmażana

 

kormik 

 wieprzek, tucznik

 

rajzyfiber 

 "gorączka", niepokój przed podróżą

 

ciaplyta, ciapulyta 

 błoto

 

kosok 

 sierp np. Niynabruszonym kosokym wiela niy nabrusisz!

 

rałs 

 wynocha, odejdź, idź sobie!

 

ciapry 

 brudy

 

koziczka 

 kózka

 

rant 

 rów, brzeg czegoś

 

ciarach 

 brudas

 

kracpuc 

 rodzaj tynku zewnętrznego na domach

 

rapitołza 

 żaba

 

cicik 

 coś puszystego, miękki kłębuszek czegoś np. mlecz 

 

kradziok 

 złodziej

 

raps 

 zabawa dziecięca "w rapsa"

 

ciciuś 

 kotek, zdrobniale o kimś

 

kragel, kraglik 

 kołnierz np. Mosz niywybiglowany kragel!

 

ratka 

 racica, noga od świni

 

cielepa 

 gapa, nieudacznik

 

kraiczek 

 kromka chleba, kawałek np. Lubia zjodać kraiczki z chleba!

 

rechnong 

 rachunek

 

cielik 

 cielątko

 

krajzyga 

 piła tarczowa

 

rechtor, rechtorka, rechtory 

 nauczyciel 

 

ciepać sie 

 ppodskakiwać, buntować się, nie zgadzać się np. Co sie ciepiesz smarkoczu!

 

kranckuch 

 babka, ciasto drożdżowe, z posypką

 

rejmatyka 

 reumatyzm

 

ciepać, ciepnonć 

 rzucać, rzucić np. Ciepnij bal!

 

krasikoń 

 koniczyna

 

rewiyr 

 zwolnienie lekarskie (L4)

 

cig, cig, ciga... 

 wołanie na kozę

 

krauski 

 falbanki np. Galotki z krauskami (Majtki z falbankami)

 

reż 

 żyto

 

ciga 

 koza

 

krauza, krauzka 

 słoik, słoiczek np. Ciotka zawarzyła sto krauzow na zima!

 

Richat 

 Ryszard, Rysiek

 

Cila, Cyja 

 Cecylia

 

krepel 

 pączek np. Kołoczki som lepsze łod krepli!

 

richtig, rychtig 

 naprawdę, rzeczywiście

 

cilip 

 wróbel lub jakiś ptak

 

Krista 

 Krystyna

 

robić za błozna 

 żartować z kogoś np. Niy robcie nos za błozna!

 

cima, ćma 

 ciemno

 

kroć 

 kroić

 

rod, rada 

 zadowolony/na np. Je żeś rod z nowego kapelonka?

 

ciompa, ciompy 

 katar, wycieki z nosa

 

krojc 

 kolor w kartach 

 

rogocz 

 jeleń

 

ciompel 

 wróbel

 

kroliczok 

 klatka na króliki

 

rojber 

 psotnik, chuligan

 

ciong 

 odejdź stąd, idź już

 

kroliczorz 

 hodowca królików

 

rola 

 rodzaj fryzur, zwinięte włosy na czubku głowy, kok

 

ciongnie 

 wieje np. Zawiyrej te dźwiyrza bo ciongnie po gyrach!

 

kromflek 

 obcas np. Niy uważom szczewikow na wysokim kromfleku!

 

rolada 

 płat mięsa wołowego, zwinięte w rulon, duszone

 

ciorać sie 

 brudzić się

 

kronlojter 

 żyrandol, klosz na lampę

 

roler 

 hulajnoga

 

ciotka 

 ciocia

 

kropka 

 kropla

 

rolszuły 

 wrotki

 

cip, cip, cip... 

 wołanie na kury

 

kropnioki 

 kaszanka np. Narobiymy fol kropniokow!

 

rolwaga 

 pojazd transportowy na kółkach

 

cipa, cipka, cipeczka 

 kura, kurka

 

kroszonka 

 pisanka

 

Rołza 

 Róża

 

ciś coś 

 cisnąć, pchać np. wózek z węglem

 

krupy 

 kasza

 

roma 

 wisząca szafka kuchenna (na przyprawy, filiżanki...)

 

ciś! 

 idź!

 

krupy pogańskie 

 kasza gryczana

 

rombnonć 

 uderzyć

 

ciść kaj 

 iść gdzieś np. Kaj ciśniesz, do roboty?

 

kryka, kryczka 

 laska, laseczka

 

romel 

 plac odpustowy, miejsce gdzie są karuzele, strzelnice

 

citać, citnonć 

 uciekać, uciec

 

kryklać 

 mazać, gryzmolić np. Niy kryklej tak w tym hefcie!

 

romplować 

 rozrabiać, awanturować

 

ciućmok 

 niedorajda

 

krze 

 wielkie krzaki

 

roncetla 

 pasek, kwitek z wypłaty

 

ciul, ciulik 

 penis, członek, "siusiak", lub dureń, oferma (wulgarnie)

 

krzest 

 chrzest

 

rozlajerowany 

 rozregulowany, rozkręcony

 

ciulnoć sie 

 uderzyć się, pomylić się

 

krzikopa 

 rów np. Wpod łożyrok do krzikopy

 

rozpamiyntować 

 rozmyślać, wspominać

 

ciupać 

 rąbać np. Uciupej tam drzewa bo chca łogiyń słożyć!

 

krzipce 

 skrzypce

 

rozsuć 

 rozsypać

 

ciupnoć sie 

 zamienić się np. Ciupnymy sie brifmarkami!

 

krziż, krziże, krziża 

 kręgosłup

 

roztomajty 

 rozmaity, przeróżny np. Zawiyrej dźwiyrza, bo po wsi łażom roztomajte cygony i chachary

 

ciyngiym 

 za jednym razem, ciągle

 

krzok 

 krzak

 

roztomiły 

 najdroższy, szanowny

 

ckliwić sie 

 tęsknić

 

krzon 

 chrzan

 

roztopiyrzać sie 

 rozpychać się, szarogęsić się

 

cmyntorz, smyntorz 

 cmentarz

 

ksiynżoszek 

 ksiądz

 

rozwiyzły, rozwieziony 

 rozpieszczony, źle wychowany np. Ale te dziecka mocie rozwiyzłe!

 

cni mi sie 

 tęskni mi się

 

ku 

 do np. poć ku mie, abo idź ku nimu

 

rożki 

 iść z rożkami (odwiedzić nowonarodzne dziecko)

 

coby 

 żeby

 

kucać 

 kaszleć np. Bez czopki łazisz a potym kucosz a kucosz!

 

ruby 

 gruby np. Mosz za ruby kark, bestoż kragla niy zapniesz

 

col 

 cal, miara długości 

 

kudły 

 włosy, sierść np. Jak cie chyca, to ci te kudły wyszkubia!

 

ruła 

 rura, piekarnik

 

colsztok 

 miara (do składania)

 

kukać 

 zaglądać np. Kuknij do komory, eli tam jeszcze je kołocz?

 

ruła mieć 

 być powolnym

 

cołki 

 cały, całkowity, zupełny np. Cołki dziyń yno robota a robota!

 

kukawka, kukowka 

 kukułka

 

Rus 

 Rosjanin

 

cołkość 

 całość

 

kuklok 

 oczko, wizjer "judasz" w drzwiach

 

Rusyjo 

 Rosja np. Ujka Hermana zaszczelyli na wojnie w Rusyji

 

cornuch 

 brudas

 

kulać 

 turlać, toczyć, formować kulki, walcować

 

ruzbana 

 zjeżdżalnia np. na basenie bądź placu zabaw

 

cosik 

 coś

 

kulok 

 okrągły klocek

 

rychtować 

 przygotowywać

 

cuda krowskie! 

 dziwadło, co to za dziwadło! np. Co tyż za cuda krowskie w tym szynku pokazujom, że wszystkie chopy dycki tam łażom?

 

kuloryba 

 kalarepa

 

ryczeć 

 krzyczeć, głośno mówić np. coż tak ryczysz? godej ciszyj

 

cudować 

 wydziwiać

 

kunsztiki 

 sztuczki, coć rewelacyjnego

 

ryczka 

 stołeczek, krzesełko (nojczynścij stoła w antryju)

 

cufal 

 przypadek

 

kupa 

 dużo np. Nawalyło kupa śniega!

 

ryć sie 

 pchać się, wtrącać się np. Ryjesz sie jak Żyd do spowiedzi!

 

cufalym, bez cufal 

 przez przypadek

 

kupny 

 kupiony np. Kupny kołocz je ańfachowy!

 

Ryjza 

 Teresa

 

cug 

 pociąg lub ciąg w kominie np. Niy ma dzisio cugu i sie w piecu niy poli.

 

kupowane 

 pełne

 

ryk 

 płacz, krzyk

 

cukerdołza 

 cukiernica, pojemnik na cukier

 

kurdupel 

 mały

 

rykol 

 beksa, maruda

 

cuzamyn 

 razem

 

kurzić 

 palić papierosy, kurzyć

 

ryl 

 szpadel

 

cwaja, cwajka 

 dwója (dawniej najgorsza ocena w szkole)

 

kurzik 

 kurka, kurczak np. Kupiyłach sie na torgu łoziym kurzikow!

 

ryma 

 katar np. Ryma mom łod łażynio po bosoku.

 

cwek 

 pinezka

 

kurzok 

 palacz papierosów

 

rynka 

 ręka

 

cwerg 

 krasnoludek, coś małego (najczęściej drewniane lub gipsowe figurki, stawiane w ogródku np. jako ozdoba)

 

kusik, kusiol 

 buziak, całusek

 

rypnonć 

 uderzyć

 

cwibak 

 sucharki

 

kwarytka 

 ćwiartka

 

ryszawy 

 rudy

 

cwinga 

 klamra

 

kwasiory 

 coś kwaśnego np. Te jabka to istne kwasiory!

 

ryży 

 rudy

 

cwist 

 wełna, przędza, włóczka do cerowania np. Słabe to jak cwist!

 

kwaśno kapusta 

 szczaw

 

rzać 

 śmiać się np. Czamuś sie tak rzoł w tym kościele?

 

cwiter, cwiterek 

 sweter

 

kwiść 

 kwitnąć

 

rzany, rzanny, rżanny, reżny 

 żytni

 

cycato 

 z dużymi piersiami

 

kwolić sie 

 chwalić się

 

rzić 

 tyłek, pupa lub nieudacznik np. Nakopia ci do rzici! lub a bo tyś to je tako rzić

 

cycek, cycki 

 pierś, piersi

 

kyj 

 skoro np. kyj tak godosz

 

rzodki 

 rzadki

 

cyckać 

 ssać, mieć w ustach cukierka np. Co tam w gymbie cyckosz, szkloka?

 

kyjza 

 ser (nie twaróg)

 

rzykać, rzykanie 

 modlić się, modlitwa np. Porzykejcie tyż za mie, starko!

 

cycyhalter, cycynhalter 

 biustonosz

 

kyjza ciaciato 

 ser pleśniowy

 

S

 

 

cyferblat 

 tarcza zegarowa lub twarz

 

kyłzać, kyłzawka 

 ślizgać, ślizgawka np. Pokyłzomy sie na kyłzawce?

 

sadzok 

 ziemniak do sadzenia lub duży palec u nogi

 

cyganić 

 kłamać np. Niy cygoń, godej prowda!

 

L

 

 

sagi 

 nagi, goły, bez ubrania np. Łoblyczcie tego bajtla, niych niy loto po sagu

 

cygaństwo 

 kłamstwo

 

labiydzić 

 narzekać, skarżyć się

 

sak 

 siatka, torba

 

cygarety 

 papierosy

 

lachać sie, lachnonć sie 

 śmiać się, zaśmiać się

 

sam 

 tutaj np. Prziszołech sam na piwo, bo godajom, że mocie tonie

 

cygon 

 kłamczuch, Cygan, Rom

 

lacie, laćki, lacze 

 pantofle domowe

 

schacharzony 

 zniszczony, zaniedbany

 

cyja 

 akordeon, harmonia

 

laclik 

 śliniak, śliniaczek

 

schronić, sroniać 

 schować np. Niy domy rady posroniać tego siana do stodoły

 

cyjna 

 dziesiątka np. w grach karcianych

 

lacopiyrz, latopiyrz 

 nietoperz

 

seblyc, seblykać 

 rozbierać się np. Czamuś sie seblykła, przeca zima tukej

 

cyl 

 cel

 

ladować 

 ładować np. weź inoś zaladuj mi to na fora

 

sebuć, sebuwać 

 zdejmować buty np. Szczewiki trza sebuwać, bo świyżo pomyte

 

cylnonć 

 trafić, wycelować

 

laga 

 gruby kij, laska

 

sebuwacz 

 urządzenie do zakładania i zdejmowania butów

 

cymt 

 cynamon

 

lajbik 

 biustonosz

 

serwet, serweta 

 obrus

 

cynt 

 centymetr

 

lajera, lajerka 

 katarynka np. powiedzonko 

 

sfalić 

 zrzucić

 

cypelmyca 

 czapka z pomponem lub antenką jak na berecie

 

lajerman, lajermon 

 kataryniarz

 

sfrocić, sfrocać 

 zwymiotować, zwracać

 

cyrklować 

 mierzyć, planować

 

lajsta 

 listwa

 

siednonć 

 usiąść

 

cysorz 

 cesarz

 

lajtong 

 rurociąg

 

siemiyniotka 

 zupa z kmonopii (na Wigilię)

 

czamu, czymu 

 dlaczego

 

lak 

 farba lub cerata

 

sierotki 

 stokrotki

 

czechmon 

 diabeł, czart

 

lakować 

 malować, lakierować

 

sikorki 

 placki ziemniaczane

 

czelodka 

 grupa kolegów

 

lakowany 

 malowany, lakierowany

 

sikowka 

 sikawka

 

czeski 

 10 groszy

 

lakszuły, lakszoły 

 lakierki, buty na wysoki połysk

 

siksa 

 nastolatka, młoda dziewczyna, podlotek

 

cześnia 

 czereśnia

 

lałfka 

 oczko w po nczosze

 

sioć 

 siać np. Posiołach tela kwiotkow a yno niykere poschodziyły

 

czkać 

 mieć czkawkę np. Kurde czko mi się i czko

 

lamyncić 

 narzekać, skarżyć się

 

siompi, sipi 

 siąpi, pada drobny deszcz "mżawka" np. Na dworze sztyjc sipi!

 

czopka, copka 

 czapka

 

lanszaft, landszaft 

 namalowany obrazek, scenka lub jakiś widok

 

siupnoć, siupnyć 

 usiąść lub powtarzać klasę np. ymil siupnył we drugij klasie

 

czorne kloski 

 "kluski śląskie" zwane też "tartymi"

 

lańcuch 

 łańcuch

 

siusiok 

 penis, członek (jako narząd płciowy)

 

czorny, corny 

 czarny, brudny np. Ty pieroński czorny dioble!

 

larmo 

 gwar, hałas, awantura np. W tym larmie idzie łogupnonć!

 

siuśka 

 nastolatka, młoda dziewczyna, podlotek

 

czosać 

 czesać

 

larmować 

 hałasować

 

siyngać, siyngnoć 

 sięgać, sięgnąć np. siyngnij po ta giskana

 

czwortek 

 czwartek

 

larwa 

 maska lub wstrętna gęba

 

siyń 

 korytarz, sień, klatka schodowa

 

czympnonć, czympieć 

 kucnąć, kucać

 

lata 

 poprzeczka bramki

 

sjechać 

 zjechać

 

czynsto 

 często

 

latosi, latoś 

 w tym roku, tego roku, tegoroczny, bieżący rok np. Latosi jabka som słodke

 

skalić 

 sprzedać

 

ćma, ćmok 

 ciemno, ciemność np. Miałach strach iść po ćmoku!

 

latowy 

 letni

 

skat, szkat 

 popularna na Śląsku gra w karty

 

ćmi sie 

 zmierzch

 

lauba, lałba 

 altana, zadaszenie, ganek przy domu, wiatrołap

 

skiż 

 z powodu, ze względu na np. Skiż ciebie, niy zońdymy na czas

 

ćmiyl 

 trzmiel

 

laufbryka 

 bryczka, powóz

 

skoczka 

 pchła

 

ćwierć 

 kwadrans np. Je ćwierć na jedna! (godz. 12:15)

 

lazaret, lazaryt 

 szpital

 

skopyrlić 

 zwarzyć mleko

 

ćwiertka 

 ćwiartka czegoś

 

leber 

 drań, obibok

 

skorkorz 

 skupujący po domach królicze skórki, wołał: Skorki, skorki skupuja!

 

ćwikel, ćwikla 

 buraki pastewne, czerwone

 

lebioda 

 człowiek chorowity, leniwy

 

skorzok 

 coś ze skóry np. piłka

 

ćwok 

 oferma

 

lebo 

 lub, albo

 

skulać 

 stoczyć się, zwinąć się np. Jak Francek godo, to idzie sie skulać ze śmiychu

 

D

 

 

lecyj, lekcyj, lekcy 

 lżej

 

skuli 

 z powodu np. Skuli tego pierońskigo komunizmu, momy tak jak momy!

 

dać dzióba, dać dzióbka 

 pocałować

 

lecyjak, lecyjako 

 byle jak, niedbale

 

skurzica 

 cynamon

 

dać kusku 

 pocałować

 

lecykandy 

 gdzieniegdzie

 

slecieć 

 spaść

 

dać pozdrowić 

 przesłać pozdrowienia np. Ciotka wos dała pozdrowić.

 

legitka 

 legitymacja

 

sloz 

 zszedł np. Jo je ciekawo, kedy sleziesz z tego dżewa?

 

dać pozor 

 uważać

 

legnonć sie, lygnonć sie 

 położyć się

 

slyź 

 zejść, zejdź

 

dałerwele 

 loki po trwałej ondulacji

 

leko, letko, lechko 

 lekko, łatwo

 

słazić 

 schodzić

 

dambionka, dymbionka 

 żołędzie dębowe

 

lelek, leloń 

 niezdarny, nieudacznik, zniewieściały mężczyzna

 

słepać 

 pić, siorpać lub pić alkohol

 

damboki, dymboki 

 głęboki

 

leluja 

 lilia lub dziwak

 

słodek, słodki 

 schody

 

damfmaszyna 

 maszyna parowa, lokomotywa

 

lelyń 

 jeleń

 

słomionka 

 koszyk ze słomy (np. na chleb)

 

damfować, dymfować 

 dusić, parzyć, gotować

 

leżanka 

 tapczan

 

słożić 

 złożyć, rozpalić

 

damulka 

 strojnisia

 

libsta, lipsta 

 narzeczona np. powiedzonko 

 

smark 

 koza w nosie lub smarkacz

 

danga, dynga 

 tęcza

 

lica, licka, liczki 

 policzki

 

smarkato 

 młoda dziewczyna, nastolatka, podlotek

 

darymnie 

 daremnie

 

lichsztrom 

 instalacja elektryczna 1

 

smażonka 

 jajecznica 

 

darymny futer 

 nie potrzebnie, na próżno, ktoś bezużyteczny

 

lichy 

 słaby, chorowity np. ooo coś żeś dzisio lichy

 

smolić 

 lekceważyć, zostawić (kogoś, coś w spokoju), dać spokój (komuś, czemuś) np. smolić to wszystko albo smol go 

 

darzić sie, darzyć sie 

 udało się, powiodło się

 

lilowy 

 fioletowy

 

smrodziuchy 

 kwiatki studentki

 

deka, deczka 

 koc, narzuta

 

listonorka 

 listonoszka

 

smyczyć 

 (ciężko) nieść, ciągnąć, wlec

 

dekel 

 wieko, pokrywa lub rozum np. Coś ci pizło na dekel! (zwariowałeś)

 

liter 

 litr

 

smykać sie 

 włóczyć się, łazikować

 

deklik 

 wieczko, pokrywka

 

liwa, liwa, liwa... 

 wołanie gęsi

 

smyncić 

 zanudzać np. chopie jak ty smyncisz

 

dekować 

 zakrywać coś, chować się, kryć lub robić dach

 

liwa, liwy 

 gęś, gęsi

 

smyndzić 

 wędzić, dymić się (tlić się)

 

delowka 

 podłoga

 

liznonć 

 przewrócić się, upaść np. Aleś liznoł ynta! lub skosztować czegoś, np. liznij sie tego loda

 

snople 

 cieknące kozy z nosa, katar

 

diasek 

 diabeł np. Do diaska!

 

lizok 

 lizak np. Lizok zmazany łod piosku je yno do wyciepanio!

 

somsiek 

 miejsce w stodole do składowania siana lub słomy

 

dinks 

 takie coś, słowo joker, zastępuje wiele rzeczowników np. W maszynie zepsuł mi sie taki dinks.

 

lojfer 

 dywanik, chodnik lub ruchliwe dziecko

 

sornik 

 sarna, jeleń

 

diobła huśtać 

 wymachiwać nogami

 

Lojzik, Lojz, Lojzek 

 Alojzy

 

soroń 

 dzikus, dziwak

 

dioboł 

 diabeł

 

lomp 

 drań np. Ty pieroński lompie, doczkej no...!

 

spaśny, spaśno, spaśne 

 gruby/a/e

 

diosecki 

 diabelski

 

lompy 

 stare graty, niepotrzebne rzeczy

 

spatrzeć 

 załatwić coś komuś np. Spacz mi tako luftbiksa

 

diosek, diosi 

 diabeł, diabli

 

lonty 

 stare ubrania, szmaty

 

spieronić 

 skrzyczeć

 

do dom 

 do domu np. Ida do dom!

 

lotać 

 biegać, fruwać np. Ty sie dziołszko nalotosz po tym placu!

 

spinknonć sie 

 spotkać się

 

do jarzi 

 do wiosny

 

Lucka, Luca 

 Łucja

 

splytać 

 pleść

 

do kupy 

 wspólnie, razem

 

luft 

 powietrze

 

spodek 

 dolna część czegoś np. Dej to do byfyja na spodek

 

do siela 

 do tereaz

 

luftbalon 

 dmuchany balonik

 

spodnica 

 halka

 

do zadku 

 do tyłu

 

luftbiksa 

 klarabin

 

spodnioki 

 kalesony

 

dochtor, dochtorka 

 doktor, lekarz

 

luftować 

 wietrzyć

 

spomnieć sie 

 przypomnieć sobie

 

dociepnoć 

 dorzucić np. Dociepnij wonglo do pieca!

 

luftplompa 

 pompka, sprężarka

 

sporować 

 grymasić

 

dociyrny 

 dociekliwy np. Niy być taki dociyrny!

 

lukać, luknonć 

 spoglądać, spojrzeć np. Luknij na ta dziołcha!

 

sprzezywać 

 nakrzyczeć na kogoś

 

doczkej 

 poczekaj, uważaj sobie, zaraz ci pokażę np. Doczkej, doczkej, zaro cie chyca!

 

lukaty 

 z kręconymi włosami np. Ale mocie ta cera lukato!

 

srocz 

 ubikacja

 

dołza 

 gniazdko elektryczne

 

lulać 

 siusiać

 

srogi 

 duży, wielki

 

dombek 

 chryzantema, złocień ogrodowy

 

lulok 

 "siusiok"

 

srom, sromorta 

 bieda

 

dorachować sie 

 doliczyć się

 

lutkolba 

 lutownica

 

sronić 

 schować

 

Dorka 

 Dorota

 

lyberka 

 wątrobianka

 

stalbeszta 

 szczotka druciana

 

dorta 

 tort

 

lygać 

 kłaść się spać np. Cza rzykać i lygać!

 

Stanik 

 Stanisław

 

dostać do gowy 

 zwariować

 

lyjberwoszt, lyberwoszt, leberwoszt 

 wątrobianka, pasztet

 

stanonć 

 stanąć, zatrzymać się np. stanołech na kraju i bych slecioł lub stanołech na trowiech ich dostoł mandat

 

dować 

 dawać np. Niy dowej psu wosztu!

 

Lyjna 

 Helena

 

stanyć 

 wstać

 

dować pozor 

 uważać, pilnować się np. Dej sie pozor na tego synka!

 

lyjopard, lyopard 

 lampart

 

stargać 

 podrzeć

 

drabiniok 

 drabiniasty wóz

 

lyjty 

 lanie, bicie np. Szykuj sie Ziguś na lyjty!

 

starka, stareczka 

 babcia

 

drach 

 latawiec

 

lyki 

 leki

 

staroszek 

 dziadek

 

drajfus 

 szewskie kopyto

 

lykorz 

 lekarz

 

starość (mieć) 

 mieć problem

 

dran 

 moja kolej np. Terozki jo przida dran!

 

lynga 

 długa bułka, bułka francuska, bagietka

 

stary purt 

 zgryźliwy człowiek

 

drap, drapko 

 szybko

 

lynijorz 

 linijka

 

starzik, starzyk 

 dziadek

 

drobnioki 

 drobniaki, drobne pieniądze, monety

 

lynsztanga, lungsztanga 

 kierownica od roweru

 

Stazyjo 

 Anastazja

 

droźnić sie 

 napastować, denerwować np. Niy droźnij sie z moim psym!

 

lyski 

 leszczyna, orzech laskowy

 

stoć 

 czekać, stać

 

drukknefel 

 zatrzask (zamiast guzika w ubraniu)

 

lyże 

 łóżko, coś na czym się leży

 

stoj 

 zatrzymaj się, stój

 

drynda 

 stary pojazd

 

Ł

 

 

stoń 

 stań, zatrzymać się np. stoń w antryju albo jak nima miejsca to stoń na trowie

 

drzewiany 

 z drzewa

 

łachy 

 ubrania np. Te stare łachy cza spolić, bo yno garuszom nom w szranku

 

stoplany 

 zmoczony

 

drzimota 

 senność np. cosik mie drzimota biere

 

łacny 

 tani

 

stow, stowek 

 staw

 

drzistać 

 puszczać bąki lub przewracać się

 

łapnonć 

 chwycić, schwytać np. Widzisz tam tego hazoka, łapnij go yno

 

strom 

 drzewo

 

drzizga 

 drzazga

 

łaska 

 łasica, gronostaj (zwierzak)

 

strugać 

 obierać np. strugom kartofle na łobiod

 

dubel 

 narzuta męska

 

łaszczyć się 

 łakomić się, skąpić np. Łon sie łaszczy i bala niy pożyczy.

 

strup 

 gojąca się rana lub drań

 

dudlik 

 kok

 

łazić 

 chodzić

 

strzymp 

 drań

 

dugi, dugszy 

 długi, dłuższy

 

łeb 

 głowa

 

styknie 

 wystarczy, dosyć

 

duldać 

 pić np. Wyduldołeś cołko flaszka?

 

łeboń 

 mały chłopiec np. te pierońskie łebonie zaś larmujom pod łoknym

 

stynkać 

 jęczeć np. z bólu

 

dupa w kraglu 

 niudacznik

 

łechciwy, łechtliwy 

 mający łaskotki

 

suchatelnica 

 konfesjonał

 

dupek 

 walet w grach karcianych

 

łechtać 

 łaskotać

 

suć 

 sypać np. Mamo, a Francek nasuł mi piosku za kragel

 

duperelka, duperela 

 drobiazg np. na łodpuście było w pierony duperelek

 

łobalić 

 przewrócić lub wypić np. Łobalili cyntla i byli naprani

 

suć pierony 

 przeklinać np. Jak sie łojciec ło tym dowiy, to posujom sie pierony

 

duperszwance 

 głupoty, niedorzeczności, bzdury

 

łobciepać 

 obrzucać, otynkować

 

swaczyna 

 podwieczorek

 

durch, durś 

 ciągle

 

łobdrzistany 

 ubrudzony, pobity

 

swaczyna, swaczać 

 podwieczorek, jeść podwieczorek

 

durchfal 

 rozwolnienie

 

łobiadować 

 jeść obiad

 

syjmować 

 zdejmować

 

dwupuklaty 

 dwugarbny

 

łobiecki, łobiycki 

 obitnice, obiecanki

 

symie 

 ze mnie np. Czamu sie symie śmiejom?

 

dycha 

 dziesięć

 

łobiesić sie, łobwiesić sie 

 powiesić się

 

symnoć 

 zdjąć, ściągnąć

 

dychnonć sie 

 odpocząć sobie

 

łobiod 

 obiad np. Dzisio łobiod we połednie. A ślonski łobiod to: rolada, modro kapusta i kloski polone zołzom.

 

synek 

 chłopiec, syn np. moj synek je lukaty

 

dycki 

 zawsze, przecież

 

łobiyle, łobiyli 

 zboże

 

syr 

 ser

 

dyć 

 przecież, właśnie

 

łobleczony 

 ubrany np. Chop sie bez baby doporzondku niy łoblecze.

 

szac 

 narzeczony

 

dylowka 

 podłoga

 

łobleczynie 

 ubranie

 

szafner 

 konduktor

 

dzbonek, dzboneczek 

 dzbanek, dzbanuszek

 

łobloć 

 polać

 

szajbka 

 podkładka np. dej inoś ta szjbka pod ta szroba

 

działać 

 robić masło

 

łoblyczki 

 ubrania

 

szaket 

 marynarka, odświętny garnitur

 

Dzieciontko 

 podarunek pod choinkę

 

łoblykać sie 

 ubierać się

 

szalter 

 załącznik prądu, włącznik światła

 

dziecka 

 dzieci np. Co te dziecka tak niyskoro idom spać?

 

łoboczyć, łobocz 

 zobaczyć, zobacz np. łobocz yno tyn heft

 

szałfynster 

 okno wystawowe

 

dziedzina 

 wieś, osada, własne gospodarstwo

 

łobrobiać 

 uprawiać pole lub opiekować się np. Dyć łona go sztyjc łobrobiała.

 

szałot 

 sałata, sałatka

 

dziepiyro, dziepro 

 dopiero

 

łobroz, łobrozek 

 obraz, obrazek

 

szampinioki 

 pieczarki

 

dzierżeć 

 trzymać

 

łobrzinek 

 skrawek, odcięty z brzegu kawałek kołocza

 

szaty 

 sukienka

 

dziołcha 

 dziewczyna

 

łobsioty, łobsiony 

 obsiany

 

szczewiki, szczewiczki 

 buty, buciki

 

dziołszka 

 dziewczynka np. ta dziołszka je rychtig gryfno

 

łobstoć 

 wytrzymać, wytrwać np. Starzik tak na wiosna cześni gałynzie połobcinoł, że niy łobstoła.

 

szcziga 

 czarownica, zła kobieta

 

dzióbek, dzióbeczek 

 pocałunek np. Dej dzióbka!

 

łobsztalować 

 zamówić, zarezerwować, zaplanować

 

szczoda 

 środa

 

dzisio 

 dzisiaj

 

łobucie 

 obuwie

 

szczukowka 

 czkawka

 

dziubnonć 

 skosztować, dziubnąć

 

łociypka 

 snopek

 

szczupok, zymbok 

 szczupak

 

dziwać, dziwować sie 

 patrzeć, zachwycać się np. Dziwej sie yno!

 

łod zadku 

 od tyłu

 

szczwortek 

 czwartek

 

dziwoczyć 

 wariować lub poganiać, popędzać

 

łodbywać 

 nakarmić dobytek np. kury np. Trza wszystko połodbywać a jo choro!

 

Szczynść Boże 

 zamiast "Dzień Dobry" lub "Niech będzie pochwalony..."

 

dziwok 

 dziwny lub dziki

 

łogyń 

 ogień

 

szczyrbaty 

 szczerbaty, bez zębów

 

dziycia 

 dziecko, dzidziuś

 

łojcowie 

 rodzice

 

szczyrbok 

 ktoś szczerbaty, z brakującymi zębami

 

dziyncioł, dziyndzioł 

 dzięcioł

 

łojla 

 siniak pod okiem, podbite oko, guz

 

szczyrkać 

 dzwonić (np. monetami, zębami)

 

dziynnie 

 codziennie

 

łoklany, oklany 

 bezczelny

 

szczyrkowka 

 grzechotka

 

dziyń 

 rano, ranek, dzień

 

łoklupać 

 opukać

 

szekulada 

 czekolada

 

dźwiyrza, dźwiyrze 

 drzwi np. Klupnij we dźwiyrza!

 

łokminić 

 okłamać

 

szel 

 kolor w kartach 

 

dżiżdżyć 

 rozdrabniać, drzeć na malutkie kawałeczki

 

łomasta, łomaścić 

 masło lub smalec jako dodatek do potraw np. łomaścić smalcym kloski z miynsym.

 

szelontać 

 potrząsać

 

E

 

 

łomylać 

 żuć, ruszać ustami, ciągle gadać np. Yno łomylosz tym jynzorym a łomylosz!

 

szeslong 

 tapczan

 

echt Ślonzok 

 prawdziwy Ślązak

 

łon, łona 

 on, ona

 

szewiec 

 szewc

 

Ecik 

 Edek, Edzio

 

łonaczyć, onaczyć 

 robić coś, słowo joker, stosowane na określenie każdej czynności np. Nasz starzik kupiył taki dinks i nałonaczył nim stare radijko.

 

szipa 

 szufla

 

elefant 

 słoń

 

łone 

 to coś np. podej mi te łone

 

szisbuda 

 strzelnica

 

elektrykorz 

 elektryk

 

łoński rok, łońskigo roku 

 ubiegły; poprzedni rok, ubiegłego; poprzedniego roku np. Łońskigo roku tomaty lepij poschodziyły.

 

szisdrad, szistdrat 

 drut

 

elemyntorz 

 elementarz

 

łoroz 

 nagle np. Łoroz sie blyskło i w nasza stodoła pieron szczelył.

 

szklany 

 szklanny, ze szkła

 

eli, eźli 

 czy, albo, o ile, jeżeli

 

łorynżada 

 oranżada

 

szklok 

 landrynka np. Mamlosz tego szkloka, czyś go łyknył?

 

eliby 

 gdyby, jeśliby

 

łosprawiać, łosprowiać 

 opowiadać np. Ło czym to starko łosprowiocie?

 

szklonka 

 szklanka lub gołoledź np. zrob mi tyju we szklonce lub dzisio na dworze je jedna szklonka

 

elwer 

 bezrobotny lub rzut karny w piłce nożnej

 

łostawić 

 zostawić

 

szkolok, szkolorz 

 uczeń

 

epa 

 siatka, reklamówka

 

łostrynżyny, łostrynżnice 

 jeżyny

 

szkrobać 

 skrobać lub obierać ziemniaki

 

erbnyć, erbnonć 

 dostać coś, zrozumieć coś, odziedziczyć np. łon to zarozki erbnie, łoboczysz

 

łostuda 

 awantura, kłopot, problem, zgorszenie np. Z tym waszym synkym to yno wieczno łostuda.

 

szkuty 

 włosy

 

erlyjz 

 zamawiam, zaklepywanka podczas zabawy

 

łoszkiliwiec 

 brzydal

 

szlagbal 

 piłka do palanta lub palant (dyscyplina sportowa)

 

Erna 

 Ernestyna

 

łoszkliwy 

 brzydki, wstrętny np. Za tyj komuny to było richtig łoszkliwie!

 

szlager 

 hit np. kurde ale dzisio szlagry puszczajom

 

erplich 

 spadek, coś po kimś np. Erplich po ciotce

 

łoszkrabiny 

 obierki z ziemniaków lub jabłek np. Takim popszniołom to świynty Mikołoj yno łoszkrabiny a wongel przinosi!

 

szlaj 

 lin (gatunek ryby)

 

erzac 

 podróbka, coś sztucznego, byle co

 

łoszkrobać 

 obrać ziemniaki, marchew

 

szlajać sie 

 włóczyć się

 

eszcze 

 jeszcze

 

łoszkubek 

 ktoś niewydarzony, nieudacznik

 

szlajer 

 welon

 

Ewangelio 

 Ewangelia

 

łoszkubiny 

 szkubanie pierza

 

szlajfa, szlajfka 

 wstążka

 

F

 

 

łoświycić 

 zaświecić

 

szlic 

 rozcięcie w spódnicy

 

faber 

 kwiat bławatek

 

łoziym 

 osiem

 

szlips 

 krawat

 

faca 

 policzek, uderzenie w policzek

 

łoziymnoście 

 osiemnaście

 

szliżki 

 kluski ciepane

 

fach 

 zawód

 

łożarty, łożryty, łożrity 

 pijany

 

szlojder 

 proca (strzela się z niego haczykami)

 

fachman, fachmon 

 fachowiec, specjalista

 

łożrać sie 

 spić się

 

szlokzana, szlafzana 

 bita śmietana

 

fajer 

 święto, dzień wolny od pracy

 

łożyrok, łochlapus 

 pijak

 

szlus 

 koniec np. Toż na dzisio szlus!

 

fajfka 

 fajka

 

łyknonć 

 połknąć

 

szlyndzuchy, szlynzuchy 

 łyżwy np. Na zamarzniyntym stowie pokiyłzomy sie na szlyndzuchach

 

fajla 

 pilnik

 

łysoń 

 łysy

 

szłapa 

 noga, stopa

 

fajnidło, fajniontko 

 elegancik, ktoś dbający o siebie

 

M

 

 

szłapcug 

 chodzenie pieszo np. jak nom cug ucieknie to łostanie nom szłapcug

 

fajnie, fajniście 

 ładnie

 

macać 

 dotykać np. niy macej mie, albo niy macać warzyw

 

szmaciok 

 piłka szmaciana

 

fajnisty 

 ładny, bardzo ładny

 

macać sie 

 guzdrać się lub dotykać się np. tyn kawaler z tom frelom sie yno macajom

 

szmaciorz 

 zbieracz szmat

 

fajny 

 ładny

 

macej sie 

 pospiesz się

 

szmary 

 lanie

 

fajrant 

 koniec pracy, wolne np. Fajrant na dzisio!

 

macha 

 mina np. Szczylo macha choby afa

 

szmaterlok 

 motyl

 

fajrować 

 świętować np. fajrowali łodpust fest

 

macher 

 fachowiec, człowiek przedsiębiorczy

 

szmatlać 

 plątać

 

fakla 

 pochodnia

 

macnij 

 dotknij np. Pomacej ta ściana jako je mokro

 

szmory 

 jajecznica z grzybami

 

fala 

 zakres częstotliwości np. 95,5 ustow sie ta fala, tam piyknie grajom

 

magel, magla, maglownia 

 magiel

 

szmyra 

 smar

 

falbanek 

 stół roboczy, stół warsztatowy

 

majs 

 kukurydza np. Niy idymy na majs, bo gospodorz na polu!

 

sznaps 

 kieliszek wódki

 

falta, falt 

 fałda

 

majstersztig 

 coś zrobione po mistrzowsku

 

sznit 

 rozcięcie, krój, wzór

 

faltenrok, faltynrok 

 spódnica z fałdami

 

majtnonć sie 

 minąć się, nie trafić

 

sznita, sznitka 

 kromka chleba, kanapka

 

familijo 

 rodzina

 

majzel 

 przecinak

 

sznitbony 

 fasolka szparagowa

 

familok 

 dom wielorodzinny, przedwojenny "blok mieszkalny", blok podupadający

 

makowki 

 wigilijna śląska potrawa z maku i chałki

 

sznitloch, sznitlok 

 szczypiorek np. Mosz niypoczosane wosy, choby pieron w sznitloch trzas!

 

fana, fanka 

 chorągiew, chorągiewka

 

makowy 

 rękawice z jednym palcem

 

sznora 

 sznur

 

fandzola 

 fasola

 

makron 

 kokos

 

sznupać 

 grzebać, szukać lub wąchać, zażywać tabaki (sznuptabaki)

 

fandzolić 

 mówić od rzeczy

 

makrony 

 ciastka kokosanki

 

sznupok 

 poszukiwacz lub ubrudzone usta

 

fanga 

 cios, uderzenie np. Dej sie pozor, bo dostaniesz fanga bez pysk

 

malckawa 

 kawa zbożowa

 

sznuptabaka 

 tytoń do wąchania

 

fara 

 probostwo, plebania

 

malta 

 zaprawa murarska np. Wciepnijcie do tyj malty trocha piosku, bo je za rzodko!

 

sznuptuch, sznuptychla 

 chusteczka (materiałowa bądź jednorazowa tzw. higieniczna)

 

farbiczki 

 kwiaty chabry

 

malućki 

 malutki, mały

 

szofer 

 kierowca

 

farbić 

 farbować

 

malyrz 

 malarz np. Malyrz, mulorz i świnia, to jedna rodzina!

 

szola 

 szyb, winda w kopalni

 

faron 

 drań

 

małowiela 

 prawie, nieomal np. małowiela brakło i by łod ymila po pysku dostoł

 

szolka 

 szklanka, filiżanka, kubek

 

farona kandego 

 przekleństwo

 

małpica 

 małpa, złośliwa osoba

 

szosyjo 

 szosa, droga

 

faronić 

 przeklinać

 

mamincycek 

 maluch, dziecinny

 

szpacyr, szpacer 

 spacer, iść na spacer np. Hyjdla poć na szpacyr

 

farorz, farorzyczek 

 proboszcz, ksiądz

 

mamlać 

 żuć, jeść lub całować się np. łoni sie yno sztyjc mamlajom

 

szpajza 

 deser lub pewne deserowe danie

 

farski 

 proboszczowski

 

mamlas 

 niedołęga, oferma

 

szpaner 

 napinacz mechaniczny lub człowiek robiący coś na pokaz

 

fasong 

 oprawa, oprawka żarówki

 

mamlasiaty 

 płaczliwy, oferma

 

szpangi 

 wsuwki do włosów, spinki

 

fater 

 ojciec

 

mamlaty 

 oferma

 

szpanong 

 napięcie w elektrotechnice

 

fazan 

 bażant

 

mamlok 

 usta, długo jedzący obiad

 

szpanować 

 napinać, naciągać, prężyć np. Muszymy po praniu naszpanować nasze gardiny!

 

fechta 

 żebranina

 

mamulka 

 mamusia lub babcia

 

szpas 

 żart

 

fechtnonć sie 

 nabrać rozpędu, np. jak się zanim fechtnoł

 

manczester, manszester 

 sztruks

 

szpasownik 

 dowcipniś

 

fedra 

 sprężyna

 

manczestroki, manczestry, manczestrowe galoty, manszestrowe galoty 

 spodnie sztruksowe

 

szpek 

 słonina

 

fedrować 

 kopać węgiel lub dyskutować o pracy

 

mandle 

 migdały

 

szperplata 

 dykta, sklejka

 

ferszter, feszter 

 leśniczy

 

Manek 

 Emanuel

 

szpicpapior 

 papier ścierny

 

fertich, fertig, fertichś 

 gotowe, zrobione np. Łobiod mom fertich

 

manele 

 bagaże, rzeczy

 

szpil 

 mecz np. ida z chopcami na szpil

 

fest 

 mocno, bardzo lub święto, uroczystość

 

mantel, mantlik 

 płaszcz, lub pokrowiec, ochraniacz

 

szpina 

 klamra

 

festelny 

 silny

 

mantelszyrca 

 gruby męski fartuch, ubranie ochronne

 

szplotka 

 sznurówka

 

fet 

 tłuszcz, smalec np. Zjysz sznita z fetym?

 

maras 

 błoto, brud

 

szpok 

 szpak

 

fiber 

 gorączka, drgawka

 

marasić 

 brudzić np. Sebuwej szczewiki, bo namarasisz!

 

szporobliwy 

 oszczędny

 

fibermas 

 termometr

 

markew, marekwia, markewka 

 marchew

 

szporować 

 oszczędzać np. Z pyndzyji wiela niy naszporujecie!

 

fifrać 

 brudzić się

 

markotny 

 smutny np. Coście dzisio starko tacy markotni?

 

szpotlawy 

 niezdarny, kulawy

 

fifrok 

 brudas lub ubrudzona twarz

 

Maryj, Maryjka 

 Maria

 

szprajchy 

 szprychy

 

filok, filer 

 długopis, wieczne pióro, coś do pisania

 

Maryna 

 Maria

 

szprajcnonć sie, szprajcować się 

 buntować się, wykłócać się, upominać się

 

filong 

 nadzienie np. kreple bez filongu som darymne

 

masara 

 wielka tłusta mucha lub gruba kobieta

 

szpyjna 

 dżazga

 

filować 

 patrzeć, zaglądać lub napełniać, nadziewać np. Coż tak filujesz bez to łokno?

 

masarnia 

 rzeźnia lub sklep mięsny

 

szpyndlik 

 szpilka

 

fiszhala 

 hala rybna (najczęściej można ją było spotkać na targowiskach)

 

masny 

 tłusty

 

szpyndlikorz 

 ciułacz lub człowiek drobiazgowy

 

fitulityngeszeft mały sklepik / interes

 

 

masorz 

 rzeźnik, sklep mięsny np. U masorza som masorz dzisio sprzeduje.

 

szpyrhok 

 wytrych

 

fizymatynta 

 różności

 

maszka 

 kokardka, muszka

 

szpyrka 

 słonina, skwarka

 

flance 

 sadzonki roślin

 

maszkecić 

 jeść coś dobrego np. Ciomple na gnojoku siadły i maszkecom

 

szrank, szranczek 

 szafa, szafka np. Mamo jak sie godo "szrank" po niymiecku?

 

flaps 

 zupa regeneracyjna np. dawana na kopalni

 

maszkeciorz 

 smakosz

 

szraubincjer, szrałbincjer 

 śrubokręt

 

flaszka 

 butelka

 

maszkety 

 coś dobrego do jedzenia, przysmak, słodkości, łakocie

 

szraubsztok 

 imadło

 

flek 

 plama np. Mosz na jakli tusty flek!

 

maścić 

 iść szybko, śpieszyć się

 

szroba 

 śruba

 

flekować 

 łatać dziury w butach, przybijać podeszwy

 

maślonka 

 maślanka

 

sztachnoć sie 

 zaciągnąć się dymem z papierosa

 

flider 

 bez, krzak bzu (roślina)

 

maśniczka 

 maselniczka, naczynie do robienia masła

 

sztajger 

 sztygar

 

fliger 

 samolot

 

matlać 

 plątać

 

sztalować 

 planować, zamawiać

 

flinta 

 strzelba, karabin

 

maznonć 

 uderzyć np. dej sie pozor bo cie zaro mazna

 

sztamfer 

 ubijak (np. do ziemniaków)

 

floster, flojster 

 plaster np. Musza sie boloka na gymbie zaflostrować!

 

mazok 

 beksa, maruda

 

sztamfować 

 ubijać

 

fojera, fojerka 

 ognisko

 

melka, mylka, mylzupa 

 zupa mleczna zatrzepana mąką

 

sztand 

 stoisko np. na torgu je sztandow do pierona

 

fojercojg 

 zapalniczka

 

merta, myrta 

 mirt

 

sztarksztrom 

 instalacja elektryczna 3

 

fojerman 

 strażak

 

meter, myjter 

 metr

 

sztebdeka 

 kołdra

 

fol 

 pełno np. Nalyjcie mi fol bynzyny!

 

miałczek 

 kwilące, popłakujące dziecko

 

sztekdołza 

 gniazdko elektryczne

 

fons 

 wąs

 

miano 

 imię i nazwisko np. Baba łod Alojza Porwoła mianuje sie Porwołka, abo Porwolino a czasym tyż Porwołczyno. Tak samo bydzie z babom łod Francka Nastuli 

 

szteker 

 gniazdko elektryczne lub wtyczka do prądu

 

font 

 pół kilograma, jednostka wagi równa 0,5 kg

 

mianować 

 nazywać

 

szterować 

 drażnić

 

fora 

 wóz

 

mianować sie 

 nazywać się np. jak sie bajtel mianujesz?

 

sztiglować 

 stroić się

 

forant 

 zapas np. Mom zaforantowany miech cukru!

 

miech 

 worek np. W czasie powodzi ludzie miechami z pioskym bronili sie przed zaloniym

 

sztof 

 materiał, dzianina

 

forhang 

 zasłona np. prysznicowa, w drzwiach (kiedyś wisiała zamiast drzwi np. kuchennych)

 

miech 

 jądra np. bier sie bo cie kopna w miech

 

sztok 

 piętro

 

formon 

 woźnica np. "Formońskie" komendy do konia: wio (ruszaj), prr (stój), heta (w prawo), cichi (w lewo), curik (do tyłu).

 

miechym piźniony 

 wariat, oszołomiony

 

sztomel 

 niedopałek papierosa

 

forskać 

 pluć, parskać, kichać

 

mieć ała 

 być głupim

 

sztomel pauza 

 przerwa na papierosa

 

forszpajza 

 przystawka

 

mieć cyla 

 mieć oko np. o aleś trefiył ty mosz cyla

 

sztompel 

 dźwigar, podpierający klocek drewna np. w kopalnianych chodnikach

 

forsztelować 

 wyobrażać

 

mieć głod 

 być głodnym np. ukryj jeszcze dwie sznity bo mom głod

 

sztopować 

 zatrzymywać lub cerować np. Musza te fuzekle posztopować

 

fort 

 gdzieś tam, daleko np. ta chałpa stoi tam fort w polu

 

mieć kogoś rod 

 kochać kogoś

 

sztrachecle, sztrajchecle 

 zapałki

 

fotografka 

 zdjęcie, fotografia

 

mieć prawie 

 mieć rację

 

sztrajchować 

 malować

 

Francka, Franka 

 Franciszka

 

mieć ptoka 

 być wariatem (niegroźnym) lub mieć hobby np. Łon mo ptoka na punkcie tych kwiotkow.

 

sztrekować 

 przeciagać się

 

francki 

 frankfuterki

 

mieć recht 

 mieć rację np. Ty mosz recht, Francek naprowdy mo nowo lipsta

 

sztrom 

 prąd np. Bier kibel i leć po sztrom! (żartowali sobie często Ślązacy z Goroli)

 

Franek, Francik, Francek 

 Franciszek

 

mieć ruła 

 być powolnym np. Z takom rułom, to cie ślimoki zadeptajom!

 

sztrucla 

 chałka drożdżowa np. kup inoś sztrucla do makowek

 

frela, frelka 

 dziewczyna, dziewczynka np. Z Agnysy je rychtig gryfno frelka!

 

mieć w zocy 

 darzyć kogoś szacunkiem np. Ujek mo w zocy naszego farorza

 

sztrykować 

 robić na drutach

 

Frida 

 Elfryda

 

mieć woga 

 być ciężkim

 

sztuchnoć 

 potrącić, szturchnąć

 

Fridek 

 Fryderyk

 

mierzić 

 denerwować, przeszkadzać, niepokoić np. mierzi mie ta krziwo ściana

 

sztwierć 

 ćwierć godziny, kwadrans np. Je trzi sztwierci na drugo! (godz. 13.45).

 

frop 

 korek np. Niy chce wylyź z flaszki frop!

 

mierznonć 

 nudzić np. co mierznie ci sie? to sie palcami pobow

 

sztwortek 

 czwartek

 

fto 

 kto

 

miesionczek 

 księżyc

 

sztyjc 

 ciągle np. Czamu robisz sztyjc to samo?

 

fuczeć 

 sapać, dyszeć, ciężko oddychać lub mieć pretensje np. coż tak fuczysz? lub czamuś taki ofuczały?

 

mietlorz 

 śląski taniec ludowy

 

sztympel 

 pieczątka

 

fukać 

 perfumować

 

mietła 

 miotła np. Bier mietła i ciś plac zamiatać!

 

sztyngel 

 łodyga, łodyżka, szypułka

 

fuknonć 

 skoczyć

 

miglanc 

 spryciarz, cwaniak

 

sztynks 

 smród

 

fulać 

 zmyślać, opowiadać bzdury np. Fulosz bele co!

 

migym 

 bardzo szybko

 

szuminy 

 piana

 

furgać 

 fruwać, latać

 

Mikuś 

 Mikołaj

 

szupa 

 łupina, łuska

 

fus 

 noga

 

Milka 

 Emilia

 

szupy 

 łuski

 

fusbal 

 piłka nożna

 

Misiek 

 popularne imię psa

 

szupynkarp 

 karp pełnołuski "królewski"

 

fusbaler 

 piłkarz

 

miszmaszyna 

 mieszarka do betonu

 

szus 

 ktoś szybki

 

fusiska 

 wąsiska, wąsy

 

miszong 

 mieszanina

 

szusblech, szuszblech 

 błotnik

 

fuslapy 

 onuce

 

mita 

 środek np. boiska

 

szuszczeć 

 szeleścić, trzeć

 

futer 

 pokarm dla zwierząt np. Gołymbiorz kupiył łoziym kila futru!

 

miynso 

 mięso

 

szwaja 

 stopa, noga

 

futerbach 

 flanela

 

miynsok 

 lubiący jeść mięso np. Ale z tego synka miynsok, już jy czworto karminadla

 

szwajsfus 

 śmierdząca noga, grzybica nóg

 

futermylok 

 piernik odpustowy

 

mlycz 

 mniszek lekarski

 

szwarny, szwarno, szwarne 

 ładny, 

 

futra 

 futryna

 

mlyć, mołć, zemlyć 

 mleć

 

szwigrowie 

 teściowie

 

futrować 

 karmić zwierzęta np. Nafutrowołeś kroliki?

 

mlyko 

 mleko

 

szwoczka 

 krawcowa

 

fuzekla 

 skarpeta np. Na sznorze suszom sie fuzekle!

 

mlyko pod nosym mieć 

 być dziecinnym np. Niy bier sie za żyniaczka, przeca mosz jeszcze mlyko pod nosym!

 

szwong 

 zamach, rozbieg

 

fyjderbal 

 przyjęcie w ostatni dzień szkubania pierza

 

mlyty 

 mielony np. Mocie tyn mak już pomlyty?

 

szwortek, szczwortek, scwortek (opolskie) 

 czwartek

 

fyjderbiksa 

 piórnik

 

mochanie 

 ręczne pranie

 

szwyndać sie 

 chodzić bez celu

 

fyjdering 

 podkładka sprężynująca

 

moczka 

 wigilijne śląskie danie z owoców, piernika ...

 

szychta 

 dniówka, dzień pracy

 

fyrlać 

 mieszać

 

modro kapusta 

 niebieska kapusta

 

szykowny 

 ładny np. Królowo była szykowno ale Śnieżka szykowniyjszo!

 

fyrlok, fyrloczka 

 mątew, przyrząd do mieszania

 

modry 

 niebieski np. Lubia modro kapusta.

 

szyndzioły 

 gont/y bitumiczne (pokrycie dachowe)

 

fyrzichy 

 brzoskwinie

 

modziok 

 ktoś młody

 

szyndzioły 

 gonty bitumiczne (pokrycie dachowe)

 

G

 

 

moj 

 mój lub mąż

 

szynk 

 bar, pijalnia piwa

 

Gabi 

 Gabrysia

 

moja 

 moja lub żona

 

ściepać, ściepnoć 

 zrzucić

 

gabla 

 proca (strzela się z niej kamieniami lub kulkami)

 

moł, muł, moła 

 miał weglowy

 

ściorany 

 zbrudzony, sponiewierany

 

gadzina 

 zwierzyna domowa lub drób

 

mom go rod 

 kocham go

 

ściybać, ściubać 

 zbierać

 

galan 

 kawaler, zalotnik

 

mom jom rod 

 kocham ją

 

ściyrka 

 zupa zacierka

 

galancić sie 

 zalecać się, kochać się

 

mono, mone, możno 

 może, być może np. Mono spadnie śniyg na Wilijo?

 

ślazować 

 schodzić

 

galanty 

 elegancki

 

mopel, moplik 

 motorower np. Moplikym sie jada na szychta...

 

ślimok 

 ślimak, niezdara

 

galert 

 galaretka

 

morszczok 

 świnka morska

 

ślimtać 

 płakać

 

galotki 

 spodenki, krótkie spodenki, ciepłe damskie majtki

 

morzysko, morzisko 

 ból brzucha np. Stary Wicynt umrził na morzisko.

 

Ślonzok, Ślonzoczka 

 Ślązak, Ślązaczka

 

galoty 

 spodnie

 

mostrich, mosztrich 

 musztarda 

 

ślyp, ślypia 

 oko, oczy

 

galować sie 

 wystroić się

 

mota 

 ćma

 

ślyść 

 zejść

 

gańba 

 wstyd np. To bydzie gańba na cołko wieś!

 

motek 

 młotek

 

śmiatek 

 miotła, miotełka

 

garce 

 garnki

 

motor 

 silnik spalinowy, elektryczny

 

śmiertka 

 śmierć, zjawa

 

gardinsztanga 

 karnisz

 

motorcykiel 

 motor

 

śmietonka 

 śmietana

 

gardiny, gardinki 

 firany, firanki

 

motyka 

 zła kobieta lub kobieta lekkich obyczajów

 

śmioć sie 

 śmiać się

 

garniec 

 duży garnek

 

możno 

 może np. Możno ja, a możno niy, niy wiym!

 

śmiyngus, śmiyrgus 

 lany poniedziałek

 

garus 

 bałagan np. Ale tu momy garus!

 

mroczyć sie 

 chmurzyć się

 

śniodać 

 jeść śniadanie np. Trza dobrze pośniodać, coby mieć siyły do roboty

 

garusić 

 bałaganić np. Aleś tu chopie nagarusiył!

 

mrowiec, murowiec 

 mrówka

 

śniodanie 

 śniadanie

 

gazok 

 piłka do tenisa ziemnego

 

mrugać 

 migotać np. tyn nełon tam mrugo a mrugo

 

śrebny 

 srebrny

 

gdowa, gdowiec 

 wdowa, wdowiec

 

muldać 

 ssać

 

świdraty 

 zezowaty

 

geburstag, gyburstag 

 urodziny

 

murorz, mulorz 

 murarz

 

świdrzyć 

 zezować, patrzeć na boki

 

geltag 

 wypłata np. Czamuś cołki geltag przepiył?

 

mus 

 konieczność np. do roboty cza iś, jak mus to mus.

 

świniok, wieprzek 

 świnia

 

geltasza 

 portfel

 

muskle 

 muskuły, mięśnie

 

świtnonć 

 umrzeć

 

gelynder 

 poręcz np. Zefek sjyżdżo po gelyndrze!

 

muterka 

 nakrętka np. dej no muterka do tyj szroby

 

świyntojonki 

 porzeczki

 

gerować 

 fermentować

 

mycek 

 zając

 

T

 

 

gibać sie 

 śpieszyć się

 

mycka 

 czapka

 

tabaka 

 tytoń

 

gibej sie, gibnij sie 

 pospiesz się

 

mydalijka, mydalik 

 medalik

 

tablet 

 taca

 

gibki, gibke 

 szybki, szybkie

 

mydalikorze, medalikorze 

 określenie mieszkańców Częstochowy

 

tabula, tabulka 

 tabliczka np. Tabulki szekulady na roz niy zeżera

 

gibko 

 prędko, szybko np. Leć tam, a gibko!

 

myjna 

 grzywka

 

tacik 

 tatuś

 

gichnonć 

 uderzyć, chlusnąć

 

myjtermas 

 miara, metr krawiecki

 

taje, tajeć 

 topnieć, odmarzać np. dopiyroch prziszoł z dworu, doczkej ino łodtajeja

 

giczoł 

 kość, kawał mięsa z kością

 

mylzupa 

 zupa mleczna np. zatrzepana maką krupczatką

 

tajla 

 część np. te ałto lepij na tajle opchnonć

 

gik 

 dwukółka, bryczka z dwoma kołami i dyszlami

 

mynij 

 mniej

 

talyrz, talyrzik 

 talerz, talerzyk

 

gipsdeka 

 sufit

 

myńszy 

 mniejszy np. Ślonsk je łod Niymiec myńszy, ale szwarniyjszy!

 

tanksztela 

 stacja benzynowa

 

giskana 

 podlewaczka

 

myrta 

 mirt

 

targać 

 drzeć lub nieść np. czamuś potargoł tyn heft lub co tam targosz ze torgu?

 

gitra 

 krata, okratowanie

 

myśliwiec 

 leśniczy, łowca, myśliwy

 

tarte kloski 

 "śląskie kluski" zwane też "czornymi"

 

gizd 

 drań, łobuz np. Ciś ty pieroński giździe!

 

N

 

 

tasia, tasza 

 torba

 

gizdula 

 przezwisko wobec kobiety

 

na bezrok 

 za rok, w przyszłym roku

 

taszczyć 

 nieść

 

glaca 

 łysina

 

na beztydziyń 

 w tygodniu, w dzień powszedni, na co dzień np. Na beztydziyń dycki jymy żur a wodzionka

 

taszka 

 torebka damska np. Do babskij taszki wiela sie niy wrazi

 

glacaty 

 łysy np. Taki mody a już glacaty!

 

na klinie 

 na kolanach np. Tyn synek na klinie dugo niy usiedzi

 

taszlampa 

 lampa kieszonkowa, latarka

 

glacoń 

 łysy

 

na kraju 

 na brzegu

 

taszyntuch 

 chusteczka (materiałowa bądź jednorazowa tzw. higieniczna)

 

glajcha 

 zakończenie pewnego etapu robót

 

na przedej 

 do sprzedania

 

taś, taś, taś... 

 wołanie na kaczki

 

glajzy 

 szyny, tory kolejowe

 

na przima 

 na skróty np. Idymy na przima, bez las

 

taśka 

 mała kaczka, kaczyca

 

glanc 

 wysoki połysk np. Wypucuj to na glanc!

 

na zadku 

 z tyłu

 

tatulek 

 tatuś lub dziadek

 

glancować 

 polerować, czyścić, ubierac się odświętnie

 

na zicher 

 na pewno

 

tej 

 herbata

 

glashaus 

 szklarnia

 

na! 

 masz, proszę, weź, zabierz sobie np. Na, jydz ta szekulada!

 

tela, tyla 

 tyle np. A tela mu sie godało, ucz sie!

 

glaska 

 szklanka

 

nabity 

 załadowany np. dej pozor bo ta giwera je nabito

 

teliczka 

 tyle, troszeczkę

 

glazpapior 

 papier ścierny

 

nabombany, nabombiony, nabity 

 pijany

 

tepich 

 dywan

 

glazyjki 

 rękawiczki skórzane np. Patrz jak sie asi w nowych glazyjkach!

 

nachtiszel 

 stolik nocny

 

tera 

 teraz lub smoła

 

gliknonć, glikło sie 

 udać, udało się np. Ale ci sie glikło, jak ślepyj kurze ziorko.

 

nachtop, nachtopek 

 nocnik

 

terować 

 smołować np. dach

 

gliniok 

 glinianka

 

nachytać 

 nałapać, dostać lanie np. Niy droźnij sie z ujkym bo nachytosz!

 

terozka, terazki 

 teraz, aktualnie

 

glizda 

 glista, dżdżownica

 

naciepować 

 narzucać

 

Tila, Tilda 

 Matylda

 

gładko 

 ślisko

 

nacinkany 

 pijany

 

tinta 

 atrament

 

gnić 

 spać lub rozkładać się np. Dyć tyn synek już gnije lub Ty kedy w tym pryku zgnijesz

 

naciongnonć sie 

 nasmarować się np. oliwką, kremem

 

tintynfas 

 kałamarz

 

gnojok 

 obornik, miejsce na obornik, gnój np. Łażom kury po gnojoku i maszkecom!

 

nafolowane 

 napełnione, po brzegi np. Fora była nafolowano wonglym!

 

titek 

 klakson np. titnij mu inoś

 

gnot 

 kość

 

najduch 

 łobuz

 

tjoleta 

 toaletka

 

gnotek 

 pniak do rąbania mięsa u rzeźnika

 

najscać 

 nasikać, oddać mocz

 

toć 

 oczywiście, naturalnie np. No toć, że w Niymcach z jednego jabka zrobiom dwie flaszki wina!

 

gnyk 

 plecy np. pieroński podciepie dostaniesz po gnyku lub boli mie gnyk jak jasny hyk

 

nale 

 no ale, lecz

 

tomata 

 pomidor

 

godać 

 mówić, powiadać np. Niy godej tela!

 

namowiny 

 zaręczyny

 

tomkać 

 moczyć

 

godanie 

 mówienie

 

nańcie! 

 proszę! weźcie! np. Nańcie starziku, zjydzcie sie bombona!

 

toni, tońszy 

 tani, tańszy

 

godka 

 mowa np. Niy moga suchać tyj gupij godki!

 

napasztować 

 zaczepiać, drażnić

 

topek 

 nocnik

 

Gody, Godni Świynta 

 Boże Narodzenie

 

napoczonć 

 rozpocząć

 

topić 

 palić w piecu

 

goik 

 choinka lub drzewko wielkanocne

 

naprany 

 pijany

 

toplać 

 moczyć

 

gojny 

 gajowy, leśniczy

 

naprowda 

 naprawdę

 

torg 

 targowisko, bazar np. byłach dzisio na torgu i kupiłach sie galoty

 

golacz 

 fryzjer męski np. Idź do golacza, niych ci te szkuty łobszcziże!

 

naroz, narozki 

 naraz, nagle

 

towot 

 smar

 

gołymbiorz 

 hodowca gołębi 

 

narychtować 

 przygotować np. Ksiondz z kolyndom idzie a jo niy mom nic narychtowane!

 

trefić 

 spotkać, trafić np. Żebych cie już wiyncyj niy trefiył z mojom cerom na zolytach

 

gonsiony 

 gąsienice, robaki

 

naschwol, nasfol, naskwol 

 naumyślnie

 

trichter 

 lejek

 

goń 

 polowanie

 

naskludzać 

 sprowadzić

 

trit 

 wycieraczka wejściowa, mały dywanik

 

gora 

 strych, poddasze np. Stare szczewiki wyniyś na gora, jeszcze sie przidajom!

 

nasmolić 

 nabrudzić

 

trocha 

 trochę

 

gorczek 

 garnuszek np. Nańcie gorczek bonkawy!

 

nastalować, nasztalować 

 nastawić, wyregulować, ustawić np. nasztaluj mi ta robota

 

trowa 

 trawa

 

goreć 

 palić się np. Wejrzij do żeleźnioka czy jeszcze gore!

 

nasuć 

 nasypać

 

Truda, Trudka 

 Gertruda

 

gorek 

 garnek

 

naszpanować 

 naprężyć, napiąć

 

truła 

 trumna

 

gorki 

 gorący lub garnki

 

naszporować 

 zaoszczędzić

 

trza 

 trzeba np. Trza pamiyntać, tukej je lepij niż bele kaj!

 

gorko 

 ciepło, gorąco

 

natron 

 kuchenna soda oczyszczona

 

tubera 

 gruźlica, ostry kaszel

 

gorol 

 nie Ślązak np. Ale z ciebie gorol! np. Gorol, a jaki porzondny!

 

nawalony 

 pijany

 

tuberok 

 gruźlik, człowiek kaszlący

 

gorolka 

 nie Ślązaczka lub góralka sprzedająca po domach drewniane zabawki, łyżki, mieszadła itp.

 

nazdać 

 zrobić awanturę, okrzyczeć kogoś np. Francek nazdoł dyrechtorowi i tera je elwrym

 

tukej 

 tutaj

 

Gorolowice 

 jakaś tam miejscowość poza Śląskiem np. Ciś tam do tych swoich Gorolowic!

 

nazod 

 z powrotem np. Dej sie karnonć na kole, tam a nazod

 

tulpa 

 tulipan

 

goroncznik 

 termometr

 

nażgany 

 pijany

 

tunszuły 

 tenisówki

 

gorszyć sie 

 gniewać się

 

nec 

 siatka

 

tuste 

 tłuste, smalec

 

gorść 

 garść

 

neclik 

 kok

 

tygel, tyglik 

 rondel, rondelek, patelnia

 

gorzoła, gorzołka 

 wódka

 

nelki 

 goździki

 

tyj 

 herbata

 

gowiedź 

 ptactwo domowe

 

nikaj 

 nigdzie

 

tyjater 

 teatr, przedstawienie teatralne

 

gowiydź leśno 

 dziczyzna

 

nimocny 

 chory

 

tyrać 

 latać, biegać, ciężko pracować, być zajętym

 

górol 

 góral

 

niuchać 

 węszyć

 

tyta 

 papierowa torebka lub róg obfitości dla pierwszoklasisty

 

graczki 

 zabawki, zabawa np. Z graczkow przidom płaczki!

 

niy dziwota 

 nic dziwnego

 

tytka 

 papierowa torebka np. Kaj jedziesz? Do Chebzio tytki lepić! (odpowiadało się żartobliwie)

 

grajfka 

 zręczność, umiejętność robienia czegoś np. Łona mo do kwiotkow grajfka!

 

niy padej 

 nie mów np. I co ty niy padosz?

 

U

 

 

grajfnie 

 zręcznie

 

niykery 

 niektóry

 

uberiba 

 kalarepa

 

grin 

 kolor w kartach 

 

Niymce 

 Niemcy

 

uciompany 

 zakatarzony, z obfitym katarem

 

grincojg 

 warzywnik, ogród warzywny, grządki z warzywami

 

niypoczosany 

 niepoczesany

 

ufifrać sie 

 pobrudzić się

 

griner 

 zielona żaba

 

niyrob 

 nierób

 

uherski 

 węgierski

 

gris, grisek 

 grysik

 

niyrod 

 niechętnie

 

uja, ujek 

 wujek

 

grodza 

 przegroda w piwnicy np. na ziemniaki

 

niyroz 

 nieraz

 

ujechać 

 poślizgnąć się

 

gruba 

 kopalnia np. Moj chop robi na grubie!

 

niyrychtig 

 nienormalny np. Łońskigo Francek slecioł na gowa i je niyrychtig

 

ukidany 

 poplamiony np. Dej sie pozor przi łobiedzie, bo sie ukidosz nowy ancug

 

grunt 

 podstawa

 

niyskoro 

 późno np. Tyn zygor idzie niyskoro.

 

ukiołznonć 

 poślizgnąć się

 

gryfcok, gryfniok 

 elegant

 

niyskorzij 

 później

 

ukroć 

 ukroić, uciąć np. Mamo! Ukryj mi sznita chleba!

 

gryfny 

 ładny

 

niyżdżały 

 niedojrzały np. Łod jedzynio niyżdżałych jabek Erwin dostoł sraczki

 

umarlok 

 nieboszczyk

 

Gryjta, Gryjtka 

 Małgosia

 

no entlich 

 w końcu

 

umarty, umrzyty, umrzik 

 zmarły, nieboszczyk

 

grziwka 

 grzywka

 

nogawica 

 nogawka

 

umsztajgyn 

 przesiadka

 

gulik 

 kanał sciekowy, kratka ściekowa, wlew do kanalizacji

 

nogły 

 porywczy

 

uniyskorzić sie 

 spóźnić się

 

gumiklyjzy 

 kluski śląskie

 

nojprzod 

 najpierw

 

urżnonć sie 

 uciąć się

 

gumin 

 guma np. Szukom gumina na szlojder!

 

noparstek, noporstek, naporstek 

 naparstek

 

usnoplany 

 zakatarzony

 

guminiok 

 gumowa piłka np. Wloz mi chrobok do guminioka!

 

nudelkula 

 wałek do ciasta

 

ustoń 

 przestań np. Ustoń już z tym gupim godaniym!

 

guminknypel 

 gumowa policyjna pałka

 

nudelzupa 

 zupa, rosół z makaronem

 

usznupany 

 ubrudzony na twarzy np. Czamu mosz cołko gymba usznupano, jodeś cześnie?

 

gumisztamper 

 gumowy przetykacz, przepychacz np. do udrażniania rur, zlewu, toalety itp.

 

nudle 

 makaron np. Fater, nudla mocie na pysku!

 

uślimtany 

 zapłakany

 

gumoki 

 kalosze, gumowce

 

nupel 

 smoczek

 

utopek, utoplec 

 wodnik, wodny duszek

 

gupi 

 głupi

 

nynać 

 spać np. Nyny, nyny... śpij malutki!

 

utropa 

 staranie

 

gupielok 

 głupek np. Dyć to same gupieloki!

 

nynok 

 materac do spania na podłodze

 

utropek 

 nieborak, oferma

 

gupoty 

 głupoty, bzdury

 

O

 

 

utrzić, utrzyć 

 obetrzeć

 

guptaś 

 głupek np. Niy kamrać sie z tym guptasiym!

 

obalić 

 przewrócić np. Sztynks tu, że sie chyba zaro obala

 

uwachować 

 upilnować

 

gusiok 

 prosiak

 

obciepać 

 obrzucić, otynkować

 

uwarzić, uwarzyć 

 ugotować np. Trudka, co uwarzisz dzisio na łobiod, bo jo żur ze szpyrkami.

 

Gustla 

 Augusta

 

obcyrklować 

 zaplanować np. Tak żech to łobcyrklowoł, że mi na płot cza akurat 128 sztachet

 

uważać 

 akceptować, pochwalać np. Vidyjo w doma, niy, jo tego niy uważom!

 

Gustlik 

 August

 

oberiba 

 kalarepa

 

vidyjo, widyjo 

 video

 

gybis, gyjbis 

 sztuczna szczęka np. Czymuście dzisio bez gybisa!

 

obiesić 

 powiesić, powiesić się

 

W

 

 

gymba 

 usta, twarz

 

obiyli 

 pszenica

 

wachować 

 pilnować

 

gymizy 

 warzywa

 

oblyczka 

 powłoczka na pościel

 

wachtyrz 

 stróż, dozorca

 

gynał 

 w sam raz

 

oblyczki, obleczynie 

 ubrania

 

wadzić sie 

 kłócić się

 

Gynek 

 Eugeniusz

 

obłapiać 

 obejmować, ściskać

 

wajać 

 narzekać, marudzić

 

gynsi pympek 

 stokrotka

 

obstoć 

 wytrwać

 

wajha 

 dźwignia, drążek do zmiany czegoś

 

gyńs, gańs 

 gęś

 

obuwać 

 ubierać, zakładać buty

 

walca 

 walec, wzór na ścianie

 

gypechalter 

 bagażnik rowerowy

 

ochlany 

 natrętny lub pijany

 

Walek 

 Walenty

 

gypel 

 kierat

 

ociypka 

 snopek

 

walkować 

 maglować

 

gyrcnyć 

 czknąć

 

odewrzić 

 otworzyć

 

walkownia 

 magiel

 

gyrglas, gerglas 

 szklana wężownica, urządzenie potrzebne do robienia wina

 

Ojgyn 

 Eugeniusz

 

wancka 

 pluskwa, pchła

 

gyry 

 nogi

 

ojla 

 sowa lub złośnica, wariatka np. Chyba za tako ojla sie niy wydosz?

 

wander 

 podróż, wędrówka

 

gysztel 

 wspornik np. tyn gysztel z tyj antyny ci zaruścioł

 

ojla 

 podbite oko, guz

 

wandertasza 

 torba podróżna, plecak

 

gywera, giwera 

 karabin

 

okompać sie 

 wykąpać się

 

wandrus 

 wędrowiec, podróżnik

 

gywichta 

 noga, nogi

 

ołbajny 

 krzywe nogi, w kształcie litery "o"

 

warjot 

 wariat

 

gywinta 

 odważniki

 

oły 

 krzywe nogi

 

wartko 

 szybko, z pośpiechem

 

gzuć 

 szybko lecieć, jechać np. Czamu gzujesz tak na kole?

 

oma, omka, omeczka 

 babcia np. Starko? Czamu Francek godo na swoja babcia oma?

 

waryjot 

 wariat

 

H

 

 

omaścić 

 dodać tłuszczu

 

warzić, warzyć 

 gotować, robić obiad

 

hab 

 kradzież np. Ida na hab!

 

omszlag 

 zakładka, mankiet

 

waserwoga 

 poziomica

 

habić 

 kraść np. Nahabiyłech trocha cześni!

 

opa, opka, opik 

 dziadek np. Moj opa za kawalyra boł wojokym.

 

waszbret 

 tarka do prania

 

hacka 

 rodzaj husty

 

opaterny 

 ostrożny

 

waszkorb 

 kosz wiklinowy

 

haderlok 

 zbieracz szmat

 

opchnonć 

 odsprzedać np. leżało mi to w szranku toch to opchnoł

 

waszkuchnia 

 pralnia, kuchnia na codzień

 

hadra 

 szmata, ścierka np. do podłogi

 

oplerek 

 parówka

 

waszpek 

 miednica, miska

 

haja 

 awantura np. Ale bydzie w doma haja!

 

ordeka 

 sufit

 

wciepnonć, wciepnyć 

 wrzucić

 

hajcnonć 

 rozpalić ogień, podpalić np. hajcnij inoś tyn papior!

 

oreł 

 orzeł

 

wdycki 

 zawsze

 

hajcować 

 palić w piecu, rozpalać ogień np. Nahajcuj w piecu!

 

ostrynżyny 

 jeżyny

 

wejrzeć 

 spojrzeć, zbaczyć np. wejrzij sie w żdżadło

 

hajer 

 pracownik fizyczny, górnik, robotnik np. Wiluś robi za hajera!

 

ostuda 

 kłótnia, nieporozumienie

 

weksle 

 pokwitanie (u kobiet)

 

halba, halbka 

 pół litra wódki

 

oszkliwe 

 brzydkie, wstrętne

 

wela 

 loki, pokręcone włosy, fryzura np. jerona jako ty mosz piykno wela

 

halbdeker 

 powóz częściowo zakryty dachem

 

oszkrabiny 

 obierki z jabłek czy ziemniaków

 

wele 

 przy, w okół np. łazi wele stoła jak smrod po gaciach

 

halsband 

 obroża, naszyjnik np. bier tego psa łoblykej mu halsband i ciś z nim na plac

 

oszkrobać 

 obrać ziemniaki, marchew

 

werbus 

 gorol, zwerbowany na Śląsk do pracy

 

halter 

 sprzączka, zapinka

 

owerol 

 dres

 

werci sie 

 opłaca się np. Werci sie to kupić?

 

hałer 

 kask

 

owiynzina 

 wołowina, mięso wołowe

 

wertiko 

 komoda, szafka

 

hałskyjza 

 ser domowy z kminkiem np. Hałskyjza nojlepij niy wonio!

 

ożarty, ożryty 

 pijany np. Mamo, mamo, Zefek dzisio niy ma łożarty i prosto do dom ciśnie

 

wertować 

 przewracać strony, kartki

 

hamster, hamczyk 

 chomik

 

P

 

 

weseli 

 wesele

 

handgranat 

 granat ręczny

 

pachoł 

 smarkacz, wyrostek np. Taki pachoł a jeszcze sie zejscoł!

 

westa 

 kamizelka

 

handszuły 

 rękawice robocze

 

paciulok, paciuloń 

 oferma, ktoś zgrywający lub udający głupka

 

weta 

 zakład o coś

 

hankejsi 

 dawniej, kiedyś

 

padać, padosz 

 mówić, powiadać np. Padom ci, bydzie łostro zima!

 

wetnymy sie 

 założymy się

 

hantuch 

 ręcznik

 

pajda 

 gruba kromka chleba np. pajda chleba z fetym i łogorek kiszony do tego

 

wic 

 żart, kawał, dowcip np. Powiydz jakigo nowego wica!

 

Hanys 

 Jan

 

paje, pejsy 

 baczki, baki

 

wichajster 

 jakieś urządzenie, ogólna nazwa jakiegoś nieznanego bliżej przyrządu

 

hanys, hanysy 

 Ślązak, Ślązacy

 

paket 

 paczka np. Mamo, listonorka paket łod ciotki z Niymiec prziniosła!

 

wichlyrz 

 kombinator

 

hań, haj, hanej 

 tam

 

pakynchalter 

 bagażnik np. w rowerze

 

Wichta 

 Wiktoria

 

haratać 

 drapać, kaleczyć np. Poharatoł sie na płocie!

 

pampoń 

 wieśniak

 

Wicynt 

 Wincenty

 

harboły 

 ciężkie buty

 

pana 

 guma, dziura w oponie

 

widełka, widełki 

 widelec np. Dej sie pedzieć, że zupy widełkami niy zjysz!

 

hareszt, hereszt 

 areszt, więzienie

 

Paniynka 

 Matka Boska

 

wieczerzać 

 jeść kolację

 

harynki 

 śledzie

 

pantofle 

 drewniaki, do po placu i zogrodzie, robione najczęściej z topolowego drewna

 

wieczerzo 

 kolacja

 

hasi, hasie 

 popiół np. Zimom posuj śniyg hasiym!

 

papiok 

 gwóźdź do papy z szeroką główką

 

wiela 

 ile np. Wiela je sztyry dodać łoziym?

 

hasiok 

 śmietnik np. Za hasiokym rosnom kwiotki!

 

papiorzany 

 papierowy

 

wiela je godzin? 

 która godzina?

 

haszpa 

 agrafka np. Haszpa sie przido jak z galot knefel straca!

 

paplaty 

 gadatliwy lub pucołowaty

 

wieprzki 

 prosiaki lub agrest

 

haszpka 

 mała agrafka

 

paple 

 lica, policzki

 

wilgły 

 wilgotny

 

hawerfloki, haberfloki 

 płatki owsiane lub inne

 

paplok 

 gaduła lub twarz

 

wilijo 

 wigilia

 

hawiernia 

 kopalnia

 

papnygle 

 gwoździe do papy

 

Wiluś, Wilym 

 Wilhelm

 

haziel, haźlik, hazielek 

 ubikacja, toaleta np. Cysorz do haźla piechty łazi!

 

paprać, popaprany 

 brudzić, ubrudzony

 

winkel 

 ró g lub zakręt np. na winklu go wyniosło i wpod do krzikopy

 

hazok 

 zając

 

papyndekel 

 tektura

 

wiyrch 

 góra, coś wyżej

 

hazuka, hazuczka 

 koszulka, sukieneczka dla dziecka

 

parfin 

 perfum

 

wloć 

 wlać lub uderzyć

 

hebama, hyjbama 

 położna

 

parfineryjo 

 perfumeria

 

wodzionka 

 zupa z wody, chleba i przypraw

 

hebel 

 strug

 

paryzol 

 parasol np. Paryzol sie przido, na dyszcz abo dziecka po rzici wyszczylać!

 

wojok 

 żołnierz

 

heft 

 zeszyt

 

parzok 

 pomieszczenie, kocioł do parzenia karmy dla zwierząt (np. ziemniaków)

 

wongel, wongle 

 węgiel np. Ujek Francek kopie wongel a po robocie kopie fusbal.

 

heftnoć 

 zafastrygować coś, wstępnie złączyć lub pospawać

 

pasiaty 

 pasiasty

 

woniać 

 wąchać, pachnieć np. Co tak zawoniało parfinym? Idziesz na zolyty czy co?

 

heklować 

 szydełkować np. Starka piyknie heklowali!

 

pasionek 

 pastwisko

 

wonianie 

 wąchanie

 

herc 

 kolor w kartach 

 

paskuda 

 szkodnik, niszczyciel

 

woń 

 zapach

 

hercklekoty 

 trwoga, szybsze bicie serca, kołatanie serca, choroba serca

 

pastuszki 

 kolędnicy

 

woszt 

 kiełbasa np. Z drogi Niymce z marmeladom bo Poloki z wosztym jadom! (powiedzenie)

 

hercowa 

 wielka łopata (w kształcie serca) np. Hercowom to sie nabakosz!

 

patrony 

 kapiszony, naboje do odpustowego pistoletu

 

wosztlik 

 kiełbaska

 

herszlag 

 zawał

 

patrz sie stracić 

 zmykaj, zejdź mi z oczu

 

wparzić 

 wbiec, wejść nagle

 

Hilda 

 Hildegarda

 

Paulek 

 Paweł

 

wrazić 

 włożyć

 

hledani 

 szukanie

 

 

 

 

wrazidlaty 

 wścibski

 

hned, hneda 

 szybko, w niedługim czasie, za niedługo, wkrótce np. Wiosna hned!

 

 

 

 

wrazidlok 

 ktoś wścibski

 

hoczyk, hok 

 hak, pogrzebacz do pieca

 

 

 

 

wrażować 

 wkładać np. Niy wrażuj tam pazurow, bo ci je prziczasnom!

 

hoł ruk 

 hej hop! np. przy podniesieniu czegoś ciężkiego

 

 

 

 

wreć 

 gotować się

 

hołda 

 hałda (najczęściej znajdująca się blisko kopalni)

 

 

 

 

wroz 

 razem, wspólnie

 

hołdziorze 

 zbieracze węgla na hałdach

 

 

 

 

wszorz 

 brudas

 

hołzy 

 spodnie

 

 

 

 

wtargać 

 wnieść np. wtargomy to na wiyrch i bydzie fajrant

 

hołzyntregi, hołzyntregle 

 szelki np. Zrobia sie szlojder z hołzyntregi!

 

 

 

 

wyciepnoć, wyciepać 

 wyrzucić

 

hruby 

 gruby

 

 

 

 

wycyckać 

 wyssać lub wykorzystać

 

hufnol, hufnygel 

 gwóźdź do przybijania podkowy do końskiego kopyta

 

 

 

 

wydać sie, wydować sie 

 wyjść za mąż np. Jak sie bydziesz wydować, zabijymy wieprzka

 

husi, hansi 

 gęsi

 

 

 

 

wydano 

 zamężna np. Ta Agnys łod Alojza to już je wydano czy jeszcze panna?

 

hut, hutek, hucik 

 kapelusz, kapelusik np. Gryfny mo ta dziołszka hutek!

 

 

 

 

wyduldać 

 wypić

 

hyc 

 upał, skwar, gorąc np. dzisio momy pieronowy hyc!

 

 

 

 

wyglancować 

 wyczyścić

 

Hyjdla 

 Jadzia

 

 

 

 

wyglancowany 

 wyczyszczony, odświętnie ubrany

 

hyndyczka 

 indyczka

 

 

 

 

wyhuśtać 

 wykorzystać, wyrzucić

 

hyndyk 

 indyk

 

 

 

 

wyjscać sie 

 wysikać się, oddać mocz

 

hynkel, hyngel 

 uchwyt np. tyn hynkel w taszy mom za mały

 

 

 

 

wykludzić 

 wyprowadzić

 

 

 

 

 

 

 

wyklupać 

 wytrzepać

 

 

 

 

 

 

 

wylazować 

 wychodzić

 

 

 

 

 

 

 

wylynkany 

 wystraszony

 

 

 

 

 

 

 

wymionczko 

 wymiono np. od krowy

 

 

 

 

 

 

 

wyndzok 

 wędzarnia

 

 

 

 

 

 

 

wyndzonka 

 boczek wędzony, szynka wędzona, wędzone mięso

 

 

 

 

 

 

 

wyniuchać 

 wywęszyć

 

 

 

 

 

 

 

wynokwiać 

 wydziwiać, wymyślać, wariować

 

 

 

 

 

 

 

wypaplać 

 wygadać

 

 

 

 

 

 

 

wyparzić skąd 

 wybiec, uciec

 

 

 

 

 

 

 

wypucować, wypucowany 

 wyczyścić, wyczyszczony

 

 

 

 

 

 

 

wyro 

 łóżko

 

 

 

 

 

 

 

wyrobiać 

 wydziwiać, wariować np. Co łoni wyrobiajom, w sztyrech na jednym kole?

 

 

 

 

 

 

 

wyrychlać sie 

 pchać się, robić bez zastanowienia

 

 

 

 

 

 

 

wysiady 

 odwiedziny, plotki

 

 

 

 

 

 

 

wysłepać 

 wypić

 

 

 

 

 

 

 

wysmyczyć 

 (coś z trudem) wynieść, wyciągnąć, wywlec

 

 

 

 

 

 

 

wyszkrobiony 

 nakrochmalony

 

 

 

 

 

 

 

wyszkyrtany 

 wydrapany, wyszkrobany

 

 

 

 

 

 

 

wysztiglowany 

 wystrojony

 

 

 

 

 

 

 

wysztudiyrować 

 wymyślić coś, wykombinować

 

 

 

 

 

 

 

wytargać 

 wyrwać

 

 

 

 

 

 

 

wywiorka 

 wiewiórka

 

 

 

 

 

 

 

wyzgerny 

 ładny, zgrabny

 

 

 

 

 

 

 

wyżar, wyżarło 

 wypalił, wypaliło np. dyć tyn kwas mu dziura wyżar

 

 

 

 

 

 

 

wyżrać 

 wyjejść lub wypić np. dyć tyn pies mu to wyżre lub np. łobocz łon mi tyn tyj cały wyżre